صلاح الدین هرسنی

کیوسک خبر – علیرضا پــورحسین: تا قبل از اعلام رسمی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰، بسیاری از نگاه‌ها و تحلیل‌ها این‌گونه بوده که انتخابات ۱۴۰۰ بیش از هر چیز با برجام گره خورده است. به عبارت دیگر بین برجام و انتخابات ۱۴۰۰ رابطه معنا‌داری وجود دارد. بنابراین نامزدی که بتواند عمده برنامه‌های خود را روی سیاست خارجی متمرکز کند و گره برجام را باز کند، می‌تواند به پاستور راه یابد. اما با اعلام نامزدی و مشخصا در نطق نشست خبری روز ثبت‌نام معلوم و مشخص شد که برجام بر‌خلاف انتظار‌ها کمترین انعکاس را در برنامه‌های نامزد‌های انتخابات ۱۴۰۰ داشته است و اگر داشته، حداقلی بوده است. حال اگر پیش‌فرض ما این باشد که برجام می‌تواند بر انتخابات تاثیر گذارد، این تاثیر‌پذیری چگونه خواهد بود؟ هرچند موضع‌گیری‌های مقامات ارشد نظام نشان داده است که تصمیم‌گیری نهایی در این خصوص در محافلی بالاتر از دولت گرفته می‌شود؛ برجامی که دیگر امروز همه بر ضرورت اجرای آن و لغو تحریم‌ها تاکید دارند. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌و‌گویی با صلاح‌الدین هرسنی، مدرس دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل داشته است که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید.

آیا همچنان برجام در انتخابات پیش‌رو اهمیت دارد، علت آن چیست؟
برجام همچنان از اهمیت به‌سزایی در عرصه سیاسی ایران برخوردار است. به باور من اهمیت برجام در انتخابات پیش‌رو مربوط به ماهیت آن است. واقعیت آن است که توافق هسته‌ای با غرب به‌رغم همه نگرش‌های بدبینانه به آن از طرف جریان‌های محافظه‌کار، موجب رونق اقتصادی، آزاد‌سازی بخشی از پول‌های بلوکه شده و در نتیجه طبیعی‌شدن فروش نفت ایران خواهد شد. از طرف دیگر برجام سبب شده بود کشور از زیر‌فصل هفتم منشور سازمان ملل خارج شود. بنابراین، برجام تا میزانی سبب طبیعی شدن سازو‌کار‌های اقتصاد شد اما از زمانی که واشنگتن از برجام خارج و به دنبال خود موانع و چالش‌هایی را در شرایط اقتصادی کشور ایجاد کرد و سبب شد کشور یکی از بدترین شرایط اقتصادی خود را تجربه کند و اوضاع تغییر کرد. در شرایط حاضر نیز راه برون‌رفت از وضعیت دشوار اقتصادی فقط منوط به بازگشت به برجام و احیای آن است. در‌واقع بازگشت به برجام و احیای آن می‌تواند ما را به فردای توافق ۲۰۱۵ بازگرداند. از طرف دیگر و در شرایط انسداد‌های اقتصادی و هجوم کرونا، راه نجات اقتصاد کشور فقط در گرو برجام و ارتباط مالی با سایر کشورهای جهان است. از طرف دیگر، برجام و به تبع آن لغو تحریم‌های بین‌المللی و اقتصادی می‌تواند مشکلات بزرگی مانند مشکلات معیشتی کشور را مرتفع کند‌. تحت این دلایل است که من راهیابی به پاستور را از مسیر وین می‌دانم. به عبارت دیگر اگر نامزدی از میان نامزدهای انتخابات ۱۴۰۰ بتواند تمام تخم‌مرغ‌هایش را در سبد مذاکرات هسته ای بگذارد و موفق شود قطعا شانس بیشتری برای فتح پاستور دارد.
اگر برجام تا این میزان حائز اهمیت است پـس به چه علت نامزدهای انتخاباتی در تبلیغات و شعارهای خود کمتر به آن پرداخته‌اند؟
به باور من دلیل اصلی بی‌توجهی به برجام ناشی از جایگاه برجام در نگاه و باور اغلب نامزد‌های انتخاباتی است. البته این وضعیت به معنای آن نیست که نامزد‌ها بخواهند به مسائل خارجی و مشخصا برجام کاملا بی‌توجه باشند. البته اغلب نامزد‌ها که در این انتخابات حضور دارند، نگاه‌شان به برجام حداقلی است. سخت باور دارم که ضد‌برجامی‌ترین چهره‌ها از میان اصولگرایان حتی اگر بتوانند به پاستور راه یابند، فارغ از از برجام باشند. مساله این است که آن نگرش مضیق و آن قرائت‌های بدبینانه از برجام مبنی بر اینکه، برجام همچون ترکمنچای یک توافق ننگین است، علت بی‌توجهی به برجام در برنامه‌های نامزد‌های انتخاباتی است. دلیل دیگر این است که اغلب نامزد‌های انتخاباتی ۱۴۰۰ همگی از چهره‌های اصولگرا بوده و اساسا آنها موافقتی با آن نوع از سرگیری برجامی ندارند که روحانی و تیم مذاکره‌کننده‌اش به دنبال آن بوده‌اند. تحت این شرایط اصولگرایان یا فاتح آینده پاستور بیشتر به دنبال توافقی هستند که برجام مورد‌نظرشان بر اساس معیار‌ها و ملاک‌های اصولگرایان تنظیم شده باشد. باید توجه داشت که دیگر امروز هیچ کاندیدای ریاست‌جمهوری نمی‌تواند نگاه به جهان را از برنامه‌های خود حذف کند.
برخی مخالف نظر شما بوده و بر تاکیـد بیش از اندازه بر برجام مخالف هستند، چه پاسخی به این نظرات دارید‌؟ آیا برجام فواید دیگری نیز دارد؟
اغلب نامزد‌های انتخاباتی در زمره نامزد‌های هستند که ما شاهد آزمون و عملکرد آنها در گذشته بوده‌ایم. ادعاها و نوع نگرش و برنامه‌های آنها نیز در شرایط حاضر در افکار عمومی فاقد اعتبار و کارآیی لازم است. در واقع عملکرد ضعیف آنها در ادوار گذشته موجب دلسردی، ایجاد فضای ناامیدی و حتی ترس از آینده در افکار عمومی شده است. این شرایط و وضعیت موجب بحران مشارکت سیاسی شده است. در شرایط حاضر نیز این گمانه قوت گرفته که انتخابات پیش‌رو یک انتخابات پر‌عرضه اما کم‌تقاضاست. به این معنی که ما باید در این دوره شاهد کمترین نرخ مشارکت باشیم. اما گفتمان برجام از آنجایی که طرفدارانی دارد و می‌تواند موجب گشایشی سیاسی و اقتصادی در آینده باشد، قطعا می‌تواند موجب موبالیزیشن و بسیج افکار سیاسی و خروج از بحران و بن‌بست مشارکت سیاسی باشد. البته این شرایط بستگی به وجود نامزد‌های حامی برجام در انتخابات دارد؛ ضمن آنکه آنها باید بتوانند از سد بزرگی چون شورای نگهبان عبور کنند. باید توجه داشت که گشایش اقتصادی به دنبال گشایش سیاسی حاصل می‌شود و تعامل در عرصه سیاسی می‌تواند حتی بر عرصه امنیت به عنوان یکی از مولفه‌های مهم توسعه اقتصاد نقش مثبت داشته باشد.