در حالی که کشور با ناترازی بنزین و فشار بر منابع ارزی دست‌وپنجه نرم می‌کند، ناوگان حمل‌ونقل فرسوده به عاملی تبدیل شده است که نه‌تنها هزینه‌های انرژی را افزایش می‌دهد، بلکه فرصت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی پایدار را از دست می‌دهد. آیا نوسازی ناوگان تنها یک اقدام فنی است، یا کلید حل بحران انرژی و امنیت اقتصادی ملی؟

به گزارش کیوسک‌‌خبر، در سال‌های اخیر، ناترازی بنزین به یکی از چالش‌های ساختاری نظام اقتصادی تبدیل شده است. کمبود ظرفیت تولید داخلی، تحمیل هزینه‌های سنگین واردات و مصرف غیربهینه سوخت در حوزه حمل‌ونقل، چرخه‌ای از فشار بودجه‌ای و اتلاف منابع ارزی را رقم زده است. در این میان، ناوگان فرسوده حمل‌ونقل «شامل خودروهای سواری، وانت و وسایل نقلیه تجاری قدیمی» به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل اتلاف انرژی شناسایی شده است.

بر اساس داده‌های موجود، تنها ۲.۶ میلیون خودروی فرسوده در کشور، سالانه حدود ۳.۲ میلیارد لیتر بنزین بیش از حد استاندارد مصرف می‌کنند. با احتساب هزینه تأمین این حجم از بنزین، معادل چندین میلیارد دلار از منابع ارزی کشور به صورت غیرمستقیم در این بخش جذب می‌شود. این رقم نه تنها قابل توجه است، بلکه در مقایسه با هزینه‌های جایگزینی این ناوگان، نشان‌دهنده بازدهی بالقوه سیاست‌های نوسازی است.

جایگزینی این خودروها با مدل‌های نو، دوگانه‌سوز یا الکتریکی نه تنها مصرف بنزین را تا ۷۰ درصد کاهش می‌دهد، بلکه صرفه‌جویی معادل ۷ میلیارد دلار ارزی سالانه را ممکن می‌سازد. این رقم بیش از دوبرابر برآورد سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای اسقاط و نوسازی گسترده ناوگان است. بدین ترتیب، نوسازی ناوگان تنها یک اقدام فنی نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری استراتژیک با بازدهی مالی و اقتصادی قابل‌توجه.

اما چالش اصلی، فقدان یک رویکرد سیستماتیک و بلندمدت است. طی سال‌های گذشته، اقدامات پراکنده‌ای در حوزه اسقاط خودروهای فرسوده انجام شده است که در بهترین حالت منجر به صرفه‌جویی ۱.۵ میلیارد لیتری بنزین و کاهش اندکی در انتشار گازهای گلخانه‌ای شده است. با این حال، عدم وجود چارچوب مالی پایدار، برنامه‌ریزی چرخه‌ای و حمایت‌های هدفمند، باعث شده تا این حرکت به یک پروژه مقطعی و بدون تداوم تبدیل شود.

در مقابل، ادامه روند فعلی پیامدهای سنگینی دارد. برآوردها نشان می‌دهد که در صورت عدم اقدام، ناترازی بنزین تا پنج برابر افزایش یافته و کشور طی شش سال آینده مجبور به اختصاص بیش از ۱۵ میلیارد دلار از منابع ارزی برای تأمین کسری سوخت شود. این رقم نه تنها بار سنگینی بر بودجه عمومی تحمیل می‌کند، بلکه وابستگی به منابع ناپایدار ارزی را عمیق‌تر می‌کند.

راهکار پیشنهادی، ایجاد یک چرخه اقتصاد چرخشی است: صرفه‌جویی حاصل از کاهش مصرف سوخت مستقیماً به صندوق اسقاط و نوسازی ناوگان اختصاص یابد. این مدل، علاوه بر کاهش فشار بر بودجه عمومی، بهره‌وری منابع داخلی را افزایش می‌دهد و زمینه‌ساز توسعه صنایع پایین‌دستی در حوزه خودروهای نوین «از جمله تولید قطعات فناورانه، سامانه‌های مدیریت مصرف انرژی و زیرساخت‌های پشتیبانی از وسایل نقلیه پاک» می‌شود. همزمان، کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت زیست‌محیطی شهرهای بزرگ، از دیگر پیامدهای مثبت این سیاست است که می‌تواند به تنفس پاک‌تر، کاهش بار درمانی و بهبود شاخص‌های زندگی شهری منجر شود.

در نهایت، نوسازی ناوگان تنها یک موضوع حمل‌ونقلی نیست، بلکه تصمیمی راهبردی در حوزه امنیت انرژی، پایداری اقتصادی و عدالت محیط‌زیستی است. کشور در نقطه عطفی قرار دارد: سرمایه‌گذاری هوشمندانه امروز یا هزینه‌کرد سنگین فردا. انتخاب، تعیین‌کننده آینده‌ای پایدار یا بحرانی است.