حماسه کاهه
یکی از ساده ترین تعاریف در مورد آینده پژوهی، تعریف دانشنامه آزاد آنلاین (ویکی پدیا) است: آینده‌پژوهی شامل مجموعه تلاش‌هایی است که با جستجوی منابع، الگوها و عوامل تغییر یا ثبات، به تجسّم آینده‌های بالقوّه و برنامه‌ریزی برای آن‌ها می‌پردازد. آینده‌پژوهی بازتاب دهنده چگونگی زایش واقعیّت (فردا) از دل تغییر یا ثبات (امروز) است.
آینده‌پژوهی برابر عبارت لاتین (Futures studies) است. واژه جمعFutures  به این دلیل استفاده شده ‌است که با بهره‌گیری از طیف وسیعی از روش‌ها و به‌ جای تصوّر «تنها یک آینده»، به گمانه‌زنی‌های نظام‌مند و خردورزانه، در مورد نه تنها یک آینده »بلکه« چندین آینده متصوّر مبادرت می‌شود.
موضوعات آینده‌پژوهی دربرگیرنده گونه‌های ممکن، محتمل و دلخواه برای دگرگونی از حال به آینده هستند.
این تعریف ساده و موجز بدون شک براحتی قابل درک برای اکثر مردم جهان است. این‌که آینده را درک و خود در ساخت آن سهیم باشیم و نه صرفا مصرف‌کننده و غوطه‌ور در آن.
اینکه آینده‌پژوهی با هر عنوان و کلیشه‌ای در تمام اعصار در تفکرات بشر وجود داشته سخنی گزاف و پیچیده نیست. کما این‌که در عهد باستان نیز وجود، تاثیر و قدرت پیش‌گویان و کاهنان کاملا اثبات شده و غیرقابل انکار می‌باشد. از طرف دیگر آثار متنوعی از نویسندگان مطرح جهان از جمله ژول‌ورن در این زمینه که با تلفیقی از سایر هنرها بسیاری از این تخیل‌ها را در دنیای کنونی با چهره‌ای کاملا واقعی به چشمان خیره ما نمایش داده، دلیل دیگری بر این مدعاست.
بدون شک آینده‌پژوهی باید چشم‌های انسان‌ها را به فرصت‌ها و تهدیدها باز، و درست در نقطه‌ای به نام حال، شرایط درک و ساخت آینده را به اذهان انسان‌ها سوق داده و در نهایت به تدوین سناریوهای مختلف و متنوع  حداقل از جنبه‌های اساسی بیانجامد. آینده‌پژوهی در سطوح مختلفی چون: فردی، خانوادگی، سازمانی، کشوری، جهانی و کیهانی کاربرد داشته و یکی از برترین دانش‌های روز به شمار می‌آید.
با این مقدمه نگاهی خواهیم داشت به این علم و هنر بسیار مهم در ایران و چالش‌های پیش رو. برای بررسی وضعیت این علم در ایران کافی است تا به متولیان، سناریونویسان و عملکرد افراد یا سازمان‌های دخیل در این حوزه بپردازیم. این که چقدر تلاش کرده‌ایم، چه بدست آورده‌ایم و این یافته‌ها چه کمکی به ما کرده است در این مقال نمی‌گنجد، اما اگر مقدار تلاش‌های انجام شده در این حوزه در سال‌های اخیر را مرور و مورد واکاوی قرار دهیم به نتایج قابل توجهی از کاربرد این واژه در سطوح سازمانی و کشوری خواهیم رسید.
نیم نگاهی به گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری با عنوان آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶ که با کمک یک موسسه غیردولتی- غیرانتفاعی تهیه شده است به فهرست ۱۰۰ عنوان از  مسائل و چالش‌های کشورمان در سال مذکور بر می‌خوریم، این عوامل به ترتیب از بالاترین درصد اهمیت عبارتند از:

جدای موارد مربوط به اقتصاد و محیط‌زیست که بسیار قابل تامل هستند، ۵ عنوان در حوزه جامعه و مسائل اجتماعی، بر مجموعه جامعه، خانواده و فرد، تاثیرگذاری مافوق تصوری دارند که به طرز عجیبی مغفول مانده‌اند. این عناوین متاثر از مسائل مختلفی از جمله مسائل اقتصادی هستند، لیکن خود به تنهایی بار عظیمی از مشکلات و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی را به دوش می‌کشند.
افول بیش از حد سرمایه‌اجتماعی و اعتمادعمومی که نتیجه‌ای جز فرسایش دیدگاه‌های آحاد جامعه ندارد، افزایش بی‌توجهی و بی‌تفاوتی جامعه به اتفاقات و عملکردها، کاهش قابل توجه امنیت روانی و اجتماعی و متعاقب آن تاثیرات مخرب بر اخلاق‌عمومی، نادیده گرفته‌شدن حقوق‌اساسی و حقوق‌شهروندی، انباشت نارضایتی‌ها که بحث‌های سلامت روان و اجتماع را با مشکلات عدیده مواجه می‌سازد، کارکردهای فضای مجازی و تغییر الگوهای زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی، مناقشات فرهنگی و مطالبات بین‌نسلی که با بسیاری دیگر از چالش‌های اجتماعی دیگر می‌تواند در راس بیانیه مطالبات مردم از دولت‌ها باشد از مسائل مهمی است که در بسیاری از کشورها متولی مشخصی ندارد و این بی‌متولی بودن و یا چند متولی بودن (در برخی از این عناوین) نتیجه‌ای جز عقب‌گردهای چند مرحله‌ای و چند سطحی و ناکارآمدی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به همراه نداشته است.
شواهد و قرائن نشان می‌دهد که مبحث آینده‌پژوهی بیشتر توسط موسسات غیردولتی در جهان هدایت می‌شود و دولت‌ها مصرف‌کننده آن بوده و قطعا از انحراف‌های خروجی‌های سلیقه‌ای و یا گمراه‌کننده بی‌بهره نمی‌باشند و صد البته میزان توجه به این گزارشات و بهره‌برداری از آن‌ها نیز خود به تنهایی دریایی از سوالات را بدنبال داشته و دارد.
در همین راستا، مراکز، اندیشکده‌ها و موسسات فعال این حوزه در کشور و سوابق فعالیت‌های آن‌ها بیش از پیش ایجاد سازمان و حتی وزارتخانه‌ای (در ابتدا جمع و جور) که در قالب پروتکل‌های مشخص و نوین به شکلی همسو به بررسی گذشته و حال و سپس تشخیص و ترسیم آینده مطلوب را لازم و ضروری می‌نمایاند.
کشور ما هم اکنون نیاز مبرمی به آینده‌نگاری دارد و این امر در در دنیای پرتلاطم و پرتغییر امروزی محقق نمی‌شود مگر با ایجاد بخشی کاملا مجزا که برپایه جریانات روز دنیا، سند چشم‌انداز سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و … کشور، اسناد بالادستی و همچنین برنامه‌های کلان وخرد، نگارش آینده مناسب و موثر را با همت آینده‌سازان جامعه بسازد.