علی نقی مشایخی-اقتصاددان

اکنون دولت تحت فشار است. صادرات نفت کم شده و قیمت آن نیز افت کرده است به دنبال آن صادرات و قیمت محصولات پتروشیمی با توجه به کاهش قیمت نفت، روند نزولی دارد. صادرات آنها نیز سخت شده و با شیوع کرونا، رکود مستقر شده است.رکود قبلا هم در اقتصاد بود؛ ولی شدیدتر و عمیق‌تر شده است. کرونا خیلی از فعالیت‌های اقتصادی را تعطیل کرده و بیکاری زیاد شده است. وقتی بیکاری زیاد می شود، درآمد مردم و مصرف بخش خصوصی کاهش می‌یابد. به دنبال آن تقاضای کل در اقتصاد پایین می‌آید با افت تقاضای کل در اقتصاد، رکود عمیق‌تر می‌شود. وقتی رکود عمیق شود، درآمد مالیاتی کم خواهد شد. در مجموع درآمد نفت و مالیات کاهش یافته و دولت خیلی بیچاره می‌شود و راه دیگری ندارد. کسری بودجه شدید می‌شود. اگر برای جبران کسری بودجه، از بانک مرکزی قرض بگیرید تورم شدید می‌شود و باز هم قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد و تقاضای کل را پایین می آورد. بنابراین شرایط پیچیده و سخت است و باید با روش‌هایی تقاضای کل در اقتصاد را بالا برد.مصرف بخش خصوصی و بودجه‌های دولتی از عناصر مربوط به افزایش تقاضای کل هستند. به دلیل کاهش درآمدها، بودجه‌های دولتی احتمالاً فشرده خواهد شد. بودجه عمرانی دولت تقریباً به سمت صفر یا رقم ناچیز میل می‌کند. بودجه جاری و عمرانی نمی‌تواند تقاضای کل را بالا ببرد که از رکود خارج شویم. سرمایه‌گذاری غیردولتی باقی می‌ماند که در شرایط رکود و عدم اطمینان تحریم و نظایر آن ممکن است سرمایه گذاری خصوصی را کاهش دهد که باز هم تقاضای کل را نزولی می کند.جدا از جواب سوال شما تنها راه اینکه کشور را از رکود بیرون بکشیم این است که سازمان ها و نهادهای وابسته به دولت و شبه دولتی‌ها سهام خود را در بورس عرضه کنند و پول نقد به دست بیاورند و در پروژه های جدید سرمایه‌گذاری کنند. پروژه ها در قالب شرکت سهامی عام یا صندوق پروژه درست شود که مردم هم سهام آن را خریداری کنند. خلاصه اینکه اقتصاد با سرمایه‌گذاری جدید راه بیفتد. این بخش جدای از دولت است. برگردیم روی هزینه کرد دولت؛ در شرایطی که پول نفت کم شده و دولت دچار کسری زیاد است یک راه این بوده که از بانک مرکزی قرض کنیم که خیلی خطرناک است و تورم شدید به همراه دارد. راه دیگر این است که اوراق  را منتشر شود.نسبت بدهی دولت به تولید ناخالص داخلیGDP هنوز خیلی پایین است و جا دارد که اوراق منتشر شود اما باید مواظب بود، انتشار اوراق باعث گشاده دستی و بریز و بپاش های بودجه جاری نشود. مثل بودجه جاری دو دهه گذشته دولت فربه و بزرگ نشود.با همه کوتاهی هایی که از سوی دولت انجام شده است. اکنون دخل دولت کمتر از خرج است و نمی تواند هزینه ها را کاهش دهد، باید پول کسب کند. ۲ گزینه وجود دارد: یا اوراق و دارایی بفروشد یا از بانک مرکزی قرض کند. وقتی دارایی می فروشد یا اوراق منتشر کند در هر حالت از جامعه پول را جمع کرده و خرج می‌کند تورمی کمتری دارد و البته در این مدل چرخش پول بیشتر می‌شود. تورم آن کمتر از استقراض از بانک مرکزی است که دچار ابرتورم می شویم. دولت برای اصلاح ساختار هیچ کار چشمگیری نکرده است.دولت بزرگ است و بودجه وابسته به نفت از هیچ کس کار مشخص این کرد اکنون چاره‌ای نداریم. البته نگران یک چیز هستم وقتی نسبت بدهی به درآمد ناخالص داخلی کم است صرفا به این راه تکیه کند که منجر به بزرگ شدن و لخت شدن دولت می شود و اصلاح ساختار بودجه فراموش شود. همزمان باید هزینه ها و ساختار بودجه اصلاح شود.