در شرایطی که ناترازی تولید و مصرف انرژی به چالشی ساختاری در اقتصاد ملی تبدیل شده، متخصصان بر بازنگری در سبد انرژی، حمایت از بخش خصوصی و ترکیب هوشمند منابع تجدیدپذیر تأکید دارند؛ راهکاری که ضمن کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، زمینه‌ساز توسعه پایدار و امنیت انرژی در بلندمدت خواهد بود.

به گزارش کیوسک‌خبر، ناترازی انرژی در ایران از یک پدیده فصلی به یک چالش ساختاری تبدیل شده است. بحران‌های تابستانه در تأمین برق و کمبود سوخت در زمستان، نشان‌دهنده ضعف در برنامه‌ریزی بلندمدت و عدم انطباق الگوی مصرف با ظرفیت‌های واقعی کشور است. در این میان، انرژی‌های تجدیدپذیر «به‌ویژه خورشیدی و بادی» به‌عنوان راهکاری استراتژیک مطرح شده‌اند؛ راهکاری که علاوه بر کاهش فشار بر منابع گازی و مایع، می‌تواند به ایجاد تعادل در تولید برق در طول شبانه‌روز کمک کند.

با وجود پتانسیل بالای ایران در زمینه انرژی خورشیدی و بادی، عملکرد کشور در توسعه این بخش همواره زیر سطح انتظارات باقی مانده است. یکی از دلایل اصلی این ناکامی، رویکرد غیرکارآمد در سیاست‌گذاری و اجرای پروژه‌هاست. به‌جای آنکه نهادهای متولی به‌عنوان تسهیل‌گر و حامی بخش خصوصی عمل کنند، در بسیاری از موارد خود به‌عنوان بازیگر اجرایی وارد شده‌اند؛ اقدامی که نه‌تنها فضای رقابت را مختل کرده، بلکه سرمایه‌گذاری خصوصی را نیز ضعیف ساخته است.

از سوی دیگر، سبد انرژی کشور طی دهه‌های اخیر تحت تأثیر تمرکز یک‌جانبه بر گاز طبیعی قرار گرفته است. این رویکرد، اگرچه در بُعد کوتاه‌مدت هزینه‌های تولید را کاهش داده، اما در بلندمدت کشور را در معرض آسیب‌پذیری‌های جدی قرار داده است. وابستگی بیش از ۸۰ درصدی تولید برق به گاز، زمانی که فشار مخازن گاز طبیعی کاهش یابد یا تقاضا در فصول سرد یا گرم سال به اوج برسد، منجر به بحران‌های قابل پیش‌بینی می‌شود.

در مقابل، تجربه جهانی نشان می‌دهد که کشورهای موفق در حوزه انرژی‌های نو، از ترکیب هوشمند خورشیدی و بادی به‌عنوان دو منبع مکمل استفاده می‌کنند. در حالی که نیروگاه‌های خورشیدی در ساعات ظهر بیشترین تولید را دارند، نیروگاه‌های بادی معمولاً در ساعات عصر و شب فعالیت بیشتری دارند. این ترکیب، تعادل در تولید برق را در طول شبانه‌روز تأمین می‌کند و نیاز به سیستم‌های ذخیره‌سازی گران‌قیمت را کاهش می‌دهد.

در ایران نیز این ظرفیت‌ها وجود دارد. مناطق گسترده‌ای از کشور، به‌ویژه در جنوب و مرکز، دارای پتانسیل بسیار بالای خورشیدی هستند، در حالی که سواحل خلیج فارس و مناطق مرتفع غرب و شمال غربی، شرایط مناسبی برای توسعه نیروگاه‌های بادی فراهم می‌کنند. اما بهره‌برداری از این پتانسیل‌ها مستلزم تغییر در رویکرد برنامه‌ریزی است: رویکردی که بخش خصوصی را به‌عنوان بازیگر اصلی بپذیرد، فضای رقابت سالم را فراهم کند و از تجارب موفق جهانی در ترکیب منابع انرژی بهره ببرد.

همزمان، گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند در کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی نیز مؤثر باشد. در گذشته، استفاده از سوخت‌های مایع مانند مازوت و گازوئیل در نیروگاه‌ها، هرچند ناترازی را موقتاً کاهش می‌داد، اما هزینه‌های سنگینی بر سلامت عمومی و محیط زیست تحمیل می‌کرد. امروز، با پیشرفت فناوری‌های تجدیدپذیر و کاهش هزینه‌های نصب و نگهداری، راه‌حل‌های پاک‌تر و اقتصادی‌تری در دسترس است.

برای تحقق این چشم‌انداز، اصلاح ساختار سیاست‌گذاری انرژی، بازنگری در سبد انرژی ملی و حمایت مؤثر از بخش خصوصی از الزامات اصلی است. همچنین، آموزش بهینه‌ مصرف در بخش‌های خانگی، صنعتی و تجاری و همراهی آن با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کارآمد، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش تقاضای غیرضروری انرژی ایفا کند.

در نهایت، حرکت به سوی انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر نه‌تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه یک التزام اخلاقی و زیست‌محیطی نیز است. کشوری که دارای غنی‌ترین منابع خورشیدی در جهان است، می‌تواند با برنامه‌ریزی درست و مشارکت همه‌جانبه، از چالش انرژی به فرصتی برای رشد پایدار و امنیت ملی تبدیل کند.