تحولات دیجیتال و هوشمندسازی در بخش معدن و صنایع معدنی، کلید تعالی و پیشرفت و حرکت به سمت استفاده از نسل‌های جدید فناوری نوین و اتوماسیون به شمار می‌آیند؛ موضوعاتی که شرکت فولاد سنگان خراسان آن را به‌مثابه چراغ راه توسعه خود قلمداد می‌کند و پرشتاب در مسیر تحول دیجیتال، هوشمندسازی فرایندها و مدرنیزاسیون گام برداشته است. این شرکت با بهره‌گیری از الگوهای هوشمند و فناورمحور جهانی، توانسته است سیستم‌ها و فرایندها را در بخش‌های تولید، بازرگانی، ایمنی، حمل‌ونقل، نگهداری و تعمیرات و … به‌روزرسانی کند، به طوری که امروز شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان را می‌توان سمبل جهش فناورانه در زنجیره فولاد دانست.

روندهای جهانی در زنجیره‌های ارزش به سمت استفاده و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تحولات دیجیتال و اتوماسیون فرایندها هدایت می‌شوند، به طوری که روش‌ها و فرایندهای سنتی در حال منسوخ شدن هستند. فرایندها و تکنولوژی‌ها در زنجیره فولاد نیز متاثر از تغییرات اقلیمی، الزامات زیست‌محیطی، کاهش عیار ذخایر معدنی، افزایش هزینه‌های انرژی و تولید در حال تغییر و تحول هستند و تنها بنگاه‌هایی می‌توانند در عرصه رقابت، پیشتاز و پیشرو باشند که دیدگاهی ساختارشکن و تحول‌محور داشته باشند. مدرنیزاسیون فرایندها و به‌روزرسانی فناوری‌ها همان استراتژی ساختارشکنی است که می‌تواند رقابت‌پذیری و بهره‌وری را ارتقا دهد، با بهینه‌سازی فرایندها از هدررفت منابع و انرژی جلوگیری کند و مسیر جدیدی را پیش‌روی فعالان صنعت قرار دهد.

منطقه سنگان خراسان یکی از مهمترین قطب‌های معدنی کشور به شمار می‌آید که جایگاه راهبردی و ویژه‌ای در زنجیره فولاد کشور دارد. تمرکز بالای ذخایر سنگ‌آهن در این منطقه و استقرار شرکت‌های معدنی و صنعتی خوش‌نام، فرصت مناسبی را برای پیاده‌سازی و اجرای الگوهای نوین تولید محصولات فراهم آورده است. شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان را می‌توان یکی از پیشتازان تحولات تکنولوژیکی و مدرن‌سازی در منطقه سنگان به شمار آورد که همواره در مسیر بهبود و پیشرفت گام برمی‌دارد. این شرکت در بحبوحه تحول دیجیتال و هوشمندسازی با دیدگاهی مدبرانه، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و فناورمحور را در اولویت قرار داده و در صدد ایجاد الگوهای نوین اجرای فرایندها و استفاده از جدیدترین فناوری‌های تولید است؛ موضوعی که نقش کلیدی و تعیین‌کننده‌ای در بهبود فرایندها و ارتقای عملکرد این شرکت دارد.

چراغ راه توسعه

اتکای بالا به نیروی انسانی در انجام فرایندها، برنامه‌ریزی با تکیه بر روش‌‎های سنتی، فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات، فقدان پایگاه‌های آماری منسجم و یکپارچه، شکاف فناورانه تولید و مسائل زیست‌محیطی از جمله چالش‌های حوزه معدن و صنایع معدنی کشور به شمار می‌آیند که رقابت‌پذیری، بهره‌وری و سودآوری فعالان این بخش را متاثر می‌سازند. راهکار عبور از شرایط پرریسک تولید و دستیابی به سطح بالاتری از کارایی و اثربخشی، تمرکز بر استفاده از جدیدترین فناوری‌های تولید و به روزرسانی فرایندها است؛ موضوعی که شرکت فولاد سنگان به همه ابعاد و جوانب آن توجه ویژه‌ای دارد و در همه واحدها، فرایندهای پیچیده، با استفاده از جدیدترین تکنولوژی‌ها و بهینه‌ترین سطح بهره‌وری انجام می‌شود. این بازیگر برجسته‌ زنجیره فولاد کشور، در سال‌های اخیر با رویکردی مبتنی بر تحول دیجیتال و نوسازی و بهسازی فرایندها همواره در تلاش بوده تا سطح عملکرد فرایندها و تکنولوژی‌ها را در مجموعه خود ارتقا دهد و الگوی جدیدی از عملکرد فناورانه را به نمایش بگذارد. در واقع راهبرد اصلی شرکت فولاد سنگان فقط متمرکز بر توسعه ظرفیت‌های تولید نیست و ارتقای کیفیت فرایندها و بهبود عملکرد سازمان در همه جوانب محوریت استراتژی‌های این شرکت را تشکیل می‌دهد که این مسئله نتایج و دستاوردهای ارزشمندی را به همراه داشته است.

فرایند ورود خوراک به کارخانه تولید کنسانتره تا تولید گندله به عنوان محصول نهایی در شرکت فولاد سنگان به شکل مکانیزه و بدون دخالت انسان انجام می‌شود؛ به این صورت که سنگ‌آهن دانه‌بندی پس از ورود به کارخانه از طریق نوار نقاله، وارد مرحله همگن‌سازی اولیه می‌شود. این فرایند مکانیزه موجب یکپارچه‌سازی اندازه خوراک ورودی به دیسک‌های تولید کنسانتره، افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف انرژی می‌شود. در فرایند تولید کنسانتره، جدیدترین تکنولوژی‌های تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد و سپس محصول آماده‌شده به بخش مخلوط‌سازی و تولید گندله خام انتقال می‌یابد و در مرحله بعد گندله خام پس از عبور از سرند، وارد کوره پخت می‌شود. در مرحله پایانی گندله پخته‌شده که در پایل‌های گندله ذخیره می‌شود، توسط تجهیزات بارگیری از جمله استکر ریکلایمر و نوار نقاله به محل دپوی محصول ارسال می‌گردد. باید در نظر داشت که احداث سیستم انباشت مکانیزه باطله برای نخستین بار در ایران و خاورمیانه در شرکت فولاد سنگان اجرایی شده و تاکنون ۷۰ درصد پیشرفت داشته است. این پروژه گام ارزشمندی در راستای عمل به تعهدات و الزامات زیست‌محیطی به شمار می‌آید. نکته حائز اهمیت در فرایندهای این شرکت، علاوه بر استفاده از تجهیزات مکانیزه و مطابق با جدیدترین فناوری‌ها، ترسیم نقشه راه تحول دیجیتال و حرکت به سوی مدرنیزاسیون و به‌روزرسانی فناوری‌ها و فرایندها است.

نقشه راه تحول دیجیتال شرکت فولاد سنگان بر اساس متدولوژی و تکنیک‌های شرکت «Deloitte» تهیه و تدوین شده است؛ به این معنا که در تحولات تکنولوژیکی و فرایندی این شرکت از بنچ‌مارک‌‎ها و الگوهای جهانی استفاده می‌شود، به طوری که ابزارها و فرایندهای تکنولوژیکی و مدل‌های کسب‌وکار مطابق با این الگوها باشد. این نقشه به شکل موثر و سازنده‌ای زمینه‌ساز حرکت این شرکت به سمت تحولات انقلاب صنعتی چهارم است و تغییرات بنیادین و جامعی را از طریق فناوری‌های نو برای آن رقم می‌زند.

نگهداری و تعمیرات از حیاتی‌ترین فرایندها در واحدهای تولیدی و صنعتی به شمار می‌آید که زمان، دقت و سرعت اجرای آن می‌تواند بر عملکرد سایر بخش‌ها به صورت مستقیم تاثیرگذار باشد. بر همین اساس، شرکت فولاد سنگان برنامه‌ریزی ساختاریافته و منسجمی را در خصوص انجام فرایندهای نت پیشگیرانه انجام داده است تا از طریق کاهش خرابی‌ها و توقفات بتواند بهره‌وری و کارایی را در واحدهای عملیاتی ارتقا دهد. در حالت کلی، فرایندهای نت به صورت پایش دوره‌ای سیستم‌ها و خطوط تولید انجام می‌شوند، اما در عملیات نت پیشگیرانه که می‌توان آن را یکی از دستاوردهای انقلاب صنعتی چهارم به شمار آورد، رصد و پایش به شکل هدفمند و دائمی صورت می‌پذیرد. در این فرایند از تجهیزات مجهز و با دقت بالا برای اندازه‌گیری لرزش، ارتعاشات و دمای دستگاه‌ها استفاده می‌شود تا در صورت عملکرد نادرست یک دستگاه، برنامه‌ریزی برای انجام عملیات نت صورت پذیرد. تحولات چشمگیر در فرایند نگهداری و تعمیرات شرکت فولاد سنگان منجر به افزایش عمر مفید تجهیزات و قطعات، کاهش توقفات تولید، ارتقای سطح بهره‌وری ماشین‌آلات و تجهیزات کاهش هزینه‌های نت می‌شود و به این ترتیب مدیریت دارایی‌های فیزیکی این شرکت به شکل موثرتری انجام می‌گردد.

الگویی قابل اتکا

امروزه هوشمندسازی و اتوماسیون فرایندها به بخشی جدایی‌ناپذیر و حیاتی تداوم فعالیت‌های معدنی و صنعتی تبدیل شده است و شرکت فولاد سنگان با درک اهمیت این موضوع، هوشمندسازی را در همه بخش‌ها و فرایندها به شکلی کاربردی در دست اجرا دارد. در این راستا، فرایندهای زنجیره ارزش از تامین‌کنندگان تا مشتریان این شرکت در مسیر هوشمند شدن قرار دارند و در جدیدترین اقدام، سامانه هوشمند ارتباط با تامین‌کنندگان راه‌اندازی شده است. هدف از اجرای این پروژه بهبود و شفاف‌سازی تعاملات با تامین‌کنندگان و ایجاد فرایندهای جاری به صورت الکترونیکی و آنلاین بوده است که علاوه بر جلوگیری از خطا در انجام امور، منجر به افزایش دقت و بهره‌وری می‌شود. سامانه هوشمند تامین‌کنندگان بر پایه یادگیری ماشین طراحی شده و فرایند ارزیابی را از طریق متغیرهای ورودی مختلف انجام می‌دهد. جالب اینجا است که در این سامانه مقایسه نتایج به دست‌آمده با روش‌های سنتی به صورت خودکار برای ورود و تخصیص تامین‌کنندگان انجام می‌شود.

شرکت فولاد سنگان در آینده‌ای نه‌چندان دور، سیستم کنترل کیفیت اقلام ساخت داخل را نیز راه‌اندازی می‌کند؛ اقدامی که موجب می‌شود تا علاوه بر دقت و سرعت تامین، پایش کیفیت اقلام مصرفی نیز به صورت سیستماتیک و با استفاده از ابزارهای هوشمند انجام شود. باید توجه داشت که سیستم کمیسیون معاملات نیز به صورت یکپارچه در فرایند خرید راه‌اندازی شده که امکان اتوماسیون، دسترسی آنلاین و افزایش سرعت تصمیم‌گیری‌ها را فراهم آورده و هرگونه فعالیت غیرضروری را حذف کرده است. البته شرکت فولاد سنگان رویکرد به‌روزرسانی و هوشمندسازی را محدود به اجرای فناوری در مجموعه خود نکرده است و با نگاهی فراگیر به مقوله هوشمندسازی زنجیره تامین، سامانه‌های هوشمند موقیعت‌یابی بار، کنترل و مدیریت ورود کامیون‌ها و اتوماسیون سیستم توزین را نیز راه‌اندازی کرده است، به طوری که رصد کامل فرایند حمل‌ونقل نیز به صورت آنلاین امکان‌پذیر است.

به روزرسانی و مدرن‌سازی سیستم‌های ایمنی از دیگر موضوعاتی است که شرکت فولاد سنگان به آن توجه ویژه‌ای داشته است و در این راستا، پروژه سیستم‌‌های اعلام و اطفای حریق و ایمنی کارخانه هوشمند را در دست اقدام دارد. این پروژه بر پایه سیستم مدیریت یکپارچه ایمنی و مخابرات (PISM) و با هدف ایجاد بستر و زیرساختی هوشمند برای مدیریت بحران و افزایش ایمنی اجرا می‌شود. با راه‌اندازی کامل این پروژه اطلاعات سیستم‌‌های مختلف ایمنی و امنیتی به صورت یکپارچه جمع‌آوری می‌شود و به این ترتیب فرایند یکپارچه‌سازی، تحلیل و پایش هوشمند اطلاعات بخش‌های مختلف امکان‌پذیر خواهد شد. پروژه مذکور علاوه بر افزایش ایمنی و کاهش خطرات احتمالی، امکان تعامل میان بخش‌های حراست، انبار، تولید، HSE و … را فراهم می‌آورد و با توجه به پایش آنلاین این سیستم، زمینه مناسبی برای پیشگیری از وقوع حوادث فراهم می‌شود.

استفاده از سنگ‌آهن هماتیتی در فرایند تولید کنسانتره یکی از مهمترین دستاوردهای شرکت فولاد سنگان در خصوص بهره‌گیری از ذخایر کم‌عیار سنگ‌آهن به شمار می‌آید؛ پروژه‌ کم‌نظیری که می‌توان آن را حاصل مطالعات میدانی و پژوهش متخصصان داخلی دانست که امروز در مقیاس صنعتی در حال پیاده‌سازی است. در واقع شرکت فولاد سنگان با تکیه بر مطالعات و دانش بومی، احداث کارخانه تولید کنسانتره با ظرفیت تولید سالانه ۵/۲ میلیون تن را در دست اقدام دارد. در این پروژه استفاده از جدیدترین فناوری‌ها و تکنولوژی‌های تولید اهمیت بسیاری دارد، زیرا استخراج ماده معدنی از ذخایر عیارپایین با روش‌های مرسوم امکان‌پذیر نیست و منجر به افت کیفیت محصول می‌شود.

باید به این نکته کلیدی نیز توجه داشت که آنالیزهای کنترل کیفی شرکت فولاد سنگان نیز به شکل مکانیزه و در آزمایشگاه‌های تخصصی و با استفاده از به‌روزترین تجهیزات صورت می‌پذیرد. دستگاه‌های آنالایزر سولفور کربن«ELTRA CSI»، دستگاه بلین اتوماتیک، دستگاه جذب اتمی و «XRF» در آزمایشگاه‌های تخصصی کنترل کیفیت شرکت فولاد سنگان به منظور افزایش دقت و سرعت فرایند کنترل کیفیت نصب شده‌اند و به این ترتیب تمامی مراحل کیفیت‌سنجی به صورت مکانیزه، در داخل مجموعه و بدون نیاز به برون‌سپاری انجام می‌شود.

شرکت فولاد سنگان با توجه به حرکت پرشتابی که در مسیر هوشمندسازی و مدرنیزاسیون فرایندها آغاز کرده، ارتقای توانمندی‌های منابع انسانی را نیز به منظور بهره‌گیری مناسب از این تحولات در دستور کار قرار داده است. برگزاری دوره‌های آموزشی، توسعه منابع انسانی از طریق به کارگیری مدل‌های جهانی و راه‌اندازی سیستم ارزیابی عملکرد کارکنان بر اساس شاخص‌های دقیق و قابل اندازه‌گیری، بخشی از اقدامات این شرکت در این خصوص به شمار می‌آید.

آنچه که امروز شرکت فولاد سنگان را در مدرنیزاسیون فرایندها نسبت به رقبا متمایز می‌سازد، استفاده هوشمندانه از فناوری و نوآوری و ترکیب آن‌ها در سازمان‌دهی فرایندها و امور جاری در سازمان است؛ رویکرد استراتژیکی که نه‌تنها زمینه بهبود و پیشرفت این شرکت را در همگام شدن با مسیر تحولات جهانی فراهم آورده، بلکه آن را به الگویی قابل اتکا برای گام نهادن در مسیر پیچیده مدرن‌سازی و نوسازی فرایندها تبدیل کرده است.