در بازار سرمایه ایران، حجم مبنا و دامنه نوسان دو سازوکار کلیدی هستند که نقش عمده‌ای در تعیین حرکت قیمت‌ها ایفا می‌کنند. این دو معیار، ابتدا با هدف کاهش نوسانات غیرضروری و جلوگیری از دستکاری قیمت طراحی شدند، اما در عمل، خود به منبعی برای تضعیف نقدشوندگی و اختلال در کشف قیمت واقعی تبدیل شده‌اند.

به گزارش کیوسک‌خبر، در سال‌های اخیر، بورس ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو شده است. دو عامل اصلی که نقش زیادی در نحوه عملکرد بازار دارند، “حجم مبنا” و “دامنه نوسان” هستند. این دو سازوکار با هدف مدیریت ریسک و کنترل نوسانات طراحی شده‌اند، اما در عمل، بیشتر به عنوان موانعی در برابر کارآیی و شفافیت بازار عمل کرده‌اند.

حجم مبنا به معنای حداقل تعداد معاملات لازم برای اعمال تغییر کامل قیمت سهم است. این سازوکار در ابتدا به منظور کاهش نوسانات کاذب در سهام کم‌معامله وضع شده بود. اما در شرایط فعلی بازار، این قانون بیشتر باعث تأخیر در واکنش قیمت به اطلاعات جدید شده و صف‌های خرید و فروش را تشدید کرده است.

همچنین، دامنه نوسان که به عنوان یک محدودیت روزانه برای حرکت قیمت وضع شده است، باعث تشکیل الگوهای رفتاری غیرمنطقی در بازار شده است. وجود این محدودیت‌ها، رفتارهای صف‌گرا را تقویت کرده و فرهنگ تحلیل را در میان سرمایه‌گذاران ضعیف کرده است.

در مقابل، در بازارهای توسعه‌یافته، به جای اعمال محدودیت‌های قیمتی و حجمی، از ابزارهای پویا و هوشمندی مانند “توقف موقت معاملات”، “حراج‌های شفاف” و “نظارت دقیق” استفاده می‌شود. این ابزارها به بازار اجازه واکنش سریع به تحولات را می‌دهند، در حالی که از بروز بحران‌های ناگهانی جلوگیری می‌کنند.

برای اصلاح وضعیت فعلی بازار ایران، نیاز به یک رویکرد تدریجی و عملی است. اولین گام، کاهش یا حذف حجم مبنا است. همچنین، افزایش مرحله‌ای دامنه نوسان به ۱۰ درصد یا بیشتر، فرصت بیشتری برای اصلاح قیمت‌ها و افزایش نقدشوندگی فراهم می‌کند.

این اصلاحات تنها با توسعه زیرساخت‌های نظارتی و فناوری‌های پایش هوشمند میسر می‌شود. همراه با آن، فرهنگ‌سازی در میان سرمایه‌گذاران نقش کلیدی در ایجاد رفتارهای منطقی و کاهش صف‌گرایی دارد.

در نهایت، مسیر توسعه بازار سرمایه ایران در هوشمندسازی و انعطاف‌پذیری قوانین نهفته است. حجم مبنا و دامنه نوسان، ابزارهایی هستند که اگر به‌درستی تنظیم نشوند، بیشتر به عنوان موانعی در برابر کارآیی بازار عمل می‌کنند. تغییر این ساختارها نه تنها اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد، بلکه عمق واقعی بازار را نیز تقویت خواهد کرد.