ناهید نیک‌بین ـ نویسنده

کارآفرینی فقط برای سود نیست؛ می‌تواند ابزاری قدرتمند برای ساختن جامعه‌ای عادلان و شکوفا باشد. قرآن کریم با تأکید بر عدالت، همکاری و کرامت انسان، راهگشای رویکردهایی است که اقتصاد را به خدمت نیازهای مردم بگمارند. کارآفرینی اجتماعی، در سایه این ارزش‌ها، فراتر از کسب درآمد حرکت می‌کند و به دنبال آرامش، اشتغال پایدار و زندگی بهتر برای همه است.

در دیدگاه قرآنی، کار تنها به معنای کسب درآمد نیست، بلکه عملی معنوی، اخلاقی و اجتماعی است که به کرامت انسانی و نظم جمعی پیوند خورده است. آیه «وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ» نشان می‌دهد که هر فعالیت انسانی، در صورت نیت خیر و انجام شرافتمندانه، دارای ارزش بالایی در نظام الهی دارد. این نگاه، کار را از حوزه مادیات فراتر برده و به عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی و معنوی انسان قرار می‌دهد.

قرآن کریم همچنین بر توزیع عادلانه ثروت و حمایت از محرومان تأکید ویژه‌ای دارد. دستور پرداخت زکات و صدقه، همراه با مشخص کردن مصارف آن، از جمله کمک به فقرا، بدهکاران و مسافران نیازمند، نشان از نظامی اجتماعی منسجم دارد که در آن ثروت به عنوان امتیاز انحصاری فرد نیست، بلکه وسیله‌ای برای تثبیت عدالت و تقویت بنیان‌های جامعه است. فراخوان «همکاری کنید در راه نیکی و پرهیزکاری» نیز همکاری میان افراد را برای رسیدن به اهداف نیکو ضروری می‌داند.

در این میان، کارآفرینی اجتماعی می‌تواند به عنوان رویکردی معاصر و عملیاتی از این اصول تفسیر شود. این نوع کارآفرینی، با تمرکز بر حل مسائل اجتماعی از طریق فعالیت‌های اقتصادی، نه تنها به ایجاد اشتغال و رشد درآمد می‌پردازد، بلکه با بازتوزیع منافع، خدمات اجتماعی و حمایت از آسیب‌پذیران، به تقویت انسجام جامعه می‌انجامد. این رویکرد، در واقع، تحققی مدرن از فرهنگ بخشندگی، عدالت و همکاری است که قرآن به آن دعوت می‌کند.

همچنین، قرآن با محکومیت تقلب، گرفتن بی‌حق، و بهره‌کشی در معاملات، زمینه‌ساز اقتصادی شفاف و منصفانه است. هشدار به کسانی که در وزن و اندازه کم می‌آورند، یادآوری جدی به عدالت در کسب و کار است. این موازین، پایه‌ای محکم برای کسب‌وکارهایی فراهم می‌کند که بر شفافیت، اعتماد و انصاف استوارند.

از این منظر، کارآفرینی اجتماعی نه تنها با ارزش‌های انسانی سازگار است، بلکه در راستای تعالیم اصلی قرآن نیز حرکت می‌کند. این نوع کارآفرینی، فرد را مستقل و مسئولیت‌پذیر می‌سازد و در عین حال، به عنوان ابزاری برای کاهش نابرابری و ارتقای کیفیت زندگی جامعه عمل می‌کند. بنابراین، ترویج این مدل از فعالیت اقتصادی، می‌تواند گامی مؤثر در جهت ساخت جامعه‌ای عادلان، متوازن و شایسته باشد، جامعه‌ای که در آن هر فرد در کنار تأمین معیشت، به ارتقای دیگران نیز متعهد است.