کارشناس بازارهای مالی با اشاره به لزوم توسعه ابزارهای مشتقه کالایی در اقتصاد ایران گفت: تولیدکنندگان برای مقابله با ریسک‌های اقتصادی و ابهامات موجود، معمولاً مواد اولیه مورد نیاز خود را زودتر خریداری می‌کنند. این در حالی است که قراردادهای مشتقه همچون قراردادهای آتی و اختیار معامله همانند یک بیمه عمل می‌کنند و تولیدکنندگان می‌توانند با ورود به این قراردادها و تثبیت قیمت در برابر نوسانات آتی مصون بمانند و استمرار تولید را تضمین کنند.

کیوسک‌خبر ـ محمدامین صلواتیان، کارشناس و تحلیلگر بازارهای مالی در گفت‌وگو با کالاخبر اظهار داشت: عمده معاملات جهانی بر پایه مشتقات انجام می‌شود و ایران نیز برای عبور از نوسانات و ابهامات اقتصادی ناگزیر از توسعه این ابزارهاست.

وی ابزارهای مشتقه را بیمه‌ای کارآمد برای تولیدکنندگان دانست که می‌تواند ثبات تولید و سرمایه‌گذاری را تضمین کند.

صلواتیان که تدوین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «مشتقات مالی، کارکردها و الزامات به‌کارگیری در اقتصاد ایران با تأکید بر مشتقات کالایی» را بر عهده داشته، با اشاره به اهمیت روزافزون این ابزارها گفت: ترند جهانی نشان می‌دهد بازارهای مالی دنیا به سمت مشتقات حرکت کرده‌اند و ایران نیز با توجه به شرایط اقتصادی و نوسانات موجود باید این ابزارها را به‌طور جدی در دستور کار قرار دهد. در این مسیر، سازمان بورس نقش رگولاتور و بورس‌های کالایی بازوی اجرایی هستند.

پوشش ریسک، ضرورتی انکارناپذیر

صلواتیان با بیان اینکه در دنیا، نظام‌های مالی ابزارهای متنوعی برای پوشش ریسک به‌کار می‌گیرند، افزود: متأسفانه در اقتصاد ایران، این ابزارها هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده‌اند و به خصوص در بخش کالا و کامودیتی‌ها ظرفیت‌های فراوانی وجود دارد که همچنان مغفول مانده است.

ابزارهای مشتقه؛ بیمه تولیدکنندگان در برابر نوسانات

وی ادامه داد: تولیدکنندگان برای مقابله با ریسک‌های اقتصادی و ابهامات موجود، معمولاً مواد اولیه مورد نیاز خود را زودتر خریداری می‌کنند. این در حالی است که قراردادهای مشتقه همچون قراردادهای آتی و اختیار معامله همانند یک بیمه عمل می‌کنند. به این ترتیب تولیدکنندگان می‌توانند با خرید این قراردادها و تثبیت قیمت، در برابر نوسانات آتی مصون بمانند و استمرار تولید را تضمین کنند.

به گفته صلواتیان، ماهیت قراردادهای اختیار معامله نیز پوشش ریسک است و توسعه این ابزارها برای کاهش زیان‌دهی و افزایش سرمایه‌گذاری در تولید کاملاً ضروری به نظر می‌رسد.

کاهش ریسک، افزایش سرمایه‌گذاری

این کارشناس مالی با اشاره به اینکه تولید همواره با ریسک و ابهام همراه است، اظهار کرد: وقتی بتوانیم اقلام و صورت‌های مالی را پیش‌بینی کرده و بر اساس آن برای خرید یا فروش برنامه‌ریزی کنیم، میزان نوسان به شکل محسوسی کاهش می‌یابد. در نتیجه، سرمایه‌گذاری در بخش تولید با احتمال بالاتری به سودآوری می‌رسد و همین موضوع انگیزه سرمایه‌گذاران را تقویت می‌کند.

تأثیر ابزارهای مشتقه بر جامعه و معیشت مردم

صلواتیان درباره تأثیر توسعه ابزارهای مالی بر زندگی مردم گفت: تولید جدا از معیشت جامعه نیست. اگر بنگاه‌ها زیان‌ده شوند یا به سمت ورشکستگی بروند، عرضه کالا و خدمات مختل می‌شود و کشور با تورم سمت عرضه مواجه خواهد شد. همچنین نوسانات شدید قیمت بر بهای نهایی کالا اثر می‌گذارد. ابزارهای مشتقه با مدیریت این نوسانات، ثبات بیشتری در قیمت‌ها ایجاد کرده و در نهایت به نفع مصرف‌کنندگان و معیشت مردم تمام می‌شود.

نقش آموزش و فرهنگ‌سازی

وی در پاسخ به پرسشی درباره مسیر ورود تولیدکنندگان به قراردادهای مشتقه کالایی گفت: مجموعه نهادهای مالی در بازار سرمایه باید با آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی، زمینه ورود ذی‌نفعان را فراهم کند. وزارتخانه‌ها به‌ویژه وزارت صمت و همچنین اتاق‌های بازرگانی ایران و تهران نیز باید در این زمینه فعال شوند تا بسترهای لازم برای توسعه بازار مشتقه ایجاد گردد.

بستر قانونی آماده است

صلواتیان با تأکید بر اینکه از نظر قوانین و مقررات هیچ خلأیی برای استفاده از این ابزارها وجود ندارد، افزود: تنها باید در اجرا، دولت، وزارتخانه‌ها، سازمان بورس و بورس ها همراهی کنند تا ابزارهای مشتقه به‌تدریج به اهداف موردنظر دست یابند.

آینده در دستان بورس‌های کالایی

این تحلیلگر بازار سرمایه در پایان خاطرنشان کرد: بورس‌های کالایی به‌ویژه بورس کالای ایران نقش کلیدی در آینده بازارهای مالی و مشتقه دارند. در سطح جهانی، ۷۰ تا ۸۰ درصد معاملات بر پایه مشتقات انجام می‌شود و تنها بخش کوچکی از معاملات در بازار نقدی است. بنابراین ایران نیز باید با توسعه بازار مشتقات، علاوه بر پوشش نیاز فعالان اقتصادی و حوزه تولید، خود را با ترند جهانی هماهنگ سازد.