ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه‌اش، از پتانسیل بالایی برای توسعه انرژی‌های خورشیدی و بادی برخوردار است.

کیوسک خبر- فتانه ترکیان: در حالی‌که بحران انرژی و تغییرات اقلیمی به دغدغه‌ای جهانی تبدیل شده است، ایران نیز با برنامه‌ریزی تازه وزارت نیرو و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا)، مسیر توسعه انرژی‌های پاک را در مناطق روستایی جدی‌تر از گذشته دنبال می‌کند. طبق اعلام «محسن طرزطلب» معاون وزیر نیرو و رئیس ساتبا، تا پایان سال ۱۴۰۴ ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر روستایی کشور حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ مگاوات افزایش خواهد یافت.

گام تازه در سیاست‌های انرژی روستایی
به گفته‌ی طرزطلب، سیاست جدید دولت در حوزه انرژی، تمرکز بر استفاده از ظرفیت روستاها برای تولید برق پاک است؛ موضوعی که نه‌تنها به امنیت انرژی کشور کمک می‌کند، بلکه باعث اشتغال‌زایی محلی و رونق اقتصادی در مناطق کم‌برخوردار می‌شود.
او با اشاره به ابلاغ قیمت‌های جدید خرید تضمینی برق در آبان‌ماه، گفت:«تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر در روستاها می‌توانند علاوه بر بهره‌مندی از مدل سرمایه‌گذاری خرید تضمینی برق، از بازگشت سرمایه در مدت سه تا چهار سال برخوردار شوند و برق تولیدی خود را به قیمت ۳,۸۰۰ تومان برای هر کیلووات‌ساعت به ساتبا بفروشند.»
این رقم در مقایسه با سال گذشته رشد قابل‌توجهی داشته و انگیزه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را افزایش داده است.

برق سبز در بورس انرژی؛ راهی برای درآمد بیشتر
یکی از نکات مهم طرح جدید ساتبا، فراهم شدن امکان فروش مستقیم برق تجدیدپذیر در تابلوی برق سبز بورس انرژی است.طرزطلب در این باره توضیح داده است:در مدل عرضه برق در بورس سبز، هر کیلووات‌ساعت برق تولیدی می‌تواند بیش از ۶,۰۰۰ تومان به فروش برسد. در شش‌ماهه نخست امسال، میانگین قیمت فروش برق تجدیدپذیر در بورس ۶,۶۰۰ تومان بوده است.»این تغییر رویکرد، نوعی تحول در بازار انرژی کشور محسوب می‌شود، زیرا به تولیدکنندگان کوچک اجازه می‌دهد در بازار رقابتی برق شرکت کنند و از درآمد بالاتری نسبت به مدل سنتی خرید تضمینی برخوردار شوند.

ضرورت‌ها و چشم‌انداز توسعه تجدیدپذیرها در روستاها
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه‌اش، از پتانسیل بالایی برای توسعه انرژی‌های خورشیدی و بادی برخوردار است. بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی و مرکز انرژی‌های نو، بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال در بخش عمده‌ای از کشور ثبت می‌شود و سرعت باد در مناطق شرقی و شمال‌غربی، امکان ایجاد نیروگاه‌های بادی را به‌خوبی فراهم می‌کند.
در حال حاضر ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور به حدود ۱,۴۰۰ مگاوات رسیده است که سهم قابل‌توجهی از آن مربوط به نیروگاه‌های خورشیدی کوچک مقیاس است. برنامه جدید ساتبا مبنی بر افزودن ۱۵۰ مگاوات در بخش روستایی، معادل رشد بیش از ۱۰ درصدی ظرفیت کل نیروگاه‌های پاک کشور است.

زیرساخت‌ها و چالش‌های پیش‌ِ‌رو
با وجود این چشم‌انداز مثبت، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در روستاها نیازمند فراهم شدن زیرساخت‌های فنی و مالی است.
از مهم‌ترین چالش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱ـ دسترسی به تجهیزات با قیمت مناسب:
ساتبا اعلام کرده است در صورت درخواست دهیاری‌ها، تجهیزات مورد نیاز نظیر پنل‌های خورشیدی، اینورترها و باتری‌ها را با قیمت مناسب تأمین خواهد کرد. این اقدام، بخشی از هزینه‌های اولیه سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.
۲ـ زیرساخت شبکه انتقال برق:
بسیاری از روستاهای ایران در مناطق کوهستانی یا کم‌جمعیت قرار دارند و اتصال آنها به شبکه سراسری برق با محدودیت روبه‌روست. توسعه نیروگاه‌های مستقل یا «آف‌گرید» می‌تواند راه‌حل پایداری برای این مناطق باشد.
۳ـ آموزش و نیروی انسانی متخصص:
توسعه نیروگاه‌های کوچک خورشیدی نیازمند آموزش نیروهای محلی برای نصب، نگهداری و بهره‌برداری است. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند در برنامه‌های توسعه روستایی، آموزش‌های فنی در این حوزه گنجانده شود.
۴ـ تأمین مالی و تسهیلات بانکی:
به گفته کارشناسان اقتصادی، بانک‌ها باید تسهیلات ویژه‌ای برای پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در روستاها تعریف کنند تا سرمایه‌گذاران خرد و دهیاری‌ها بتوانند در این طرح‌ها مشارکت کنند.

فواید اقتصادی و زیست‌محیطی برای روستاها
توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در روستاها، علاوه بر تولید برق، منافع چندگانه‌ای برای جامعه محلی دارد:
• اشتغال‌زایی پایدار:
هر نیروگاه ۱ مگاواتی خورشیدی به‌طور متوسط به ایجاد ۱۵ تا ۲۰ شغل مستقیم و غیرمستقیم در مرحله نصب و بهره‌برداری منجر می‌شود. در صورت تحقق ۱۵۰ مگاوات ظرفیت جدید، حدود ۲۵۰۰ فرصت شغلی جدید در مناطق روستایی ایجاد خواهد شد.
• افزایش درآمد دهیاری‌ها:
فروش برق تولیدی به ساتبا یا در بورس انرژی، منبع درآمدی جدیدی برای دهیاری‌ها و شوراهای محلی خواهد بود. این درآمد می‌تواند در بهبود خدمات روستایی مانند آبرسانی، راه‌سازی و آموزش هزینه شود.
• کاهش آلودگی و مصرف سوخت‌های فسیلی:
برآوردها نشان می‌دهد هر مگاوات برق خورشیدی می‌تواند سالانه از انتشار بیش از ۷۰۰ تُن دی‌اکسیدکربن جلوگیری کند. بنابراین توسعه ۱۵۰ مگاوات ظرفیت جدید به معنای کاهش حدود ۱۰۵ هزار تُن آلاینده در سال خواهد بود.

تحلیل کارشناسی: آینده انرژی روستایی ایران
به گفته کارشناسان انرژی، طرح جدید ساتبا را می‌توان گامی عملی در راستای «عدالت انرژی» دانست؛ مفهومی که هدف آن توزیع عادلانه منابع انرژی در سراسر کشور است.
«دکتر نادری»، کارشناس ارشد انرژی‌های نو، در گفت‌وگو با رسانه‌ها اظهار کرده است: «با توجه به تغییرات اقلیمی، کم‌آبی و رشد مصرف برق در فصل تابستان، تمرکز بر تولید پراکنده و نیروگاه‌های کوچک مقیاس در مناطق روستایی، استراتژی هوشمندانه‌ای است که هم به کاهش تلفات شبکه کمک می‌کند و هم تاب‌آوری انرژی کشور را بالا می‌برد.»او اضافه کرد: «پیش‌بینی می‌شود اگر این روند ادامه یابد، تا پایان ۱۴۰۶ ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر ایران به بیش از ۳ هزار مگاوات برسد، که حدود ۲۰ درصد آن از محل نیروگاه‌های روستایی تأمین خواهد شد.»

نگاه جهانی و جایگاه ایران
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان برای توسعه مناطق روستایی، انرژی‌های تجدیدپذیر را در اولویت قرار داده‌اند.
برای مثال:
• در هند بیش از ۵۰ هزار روستا از برق خورشیدی بهره‌مند شده‌اند.
• در مراکش نیروگاه‌های کوچک بادی در مناطق بیابانی منبع اصلی برق خانوارها هستند.
• چین نیز با ایجاد بیش از ۲۰۰ هزار مزرعه خورشیدی خانگی در مناطق روستایی، توانسته نرخ بیکاری و فقر انرژی را به‌طور محسوسی کاهش دهد.
کارشناسان معتقدند ایران نیز با توجه به تابش خورشید فراوان و زمین‌های بکر در نواحی مرکزی و جنوبی، می‌تواند در کمتر از یک دهه به یکی از قطب‌های انرژی تجدیدپذیر منطقه تبدیل شود.برنامه توسعه ۱۰۰ تا ۱۵۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در روستاهای کشور، صرفاً یک پروژه انرژی نیست؛ بلکه بخشی از نقشه راه توسعه پایدار روستایی است که ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی را در بر می‌گیرد.با اجرای دقیق این طرح و مشارکت فعال دهیاری‌ها، بخش خصوصی و نهادهای مالی، ایران می‌تواند ضمن کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، زمینه رشد متوازن مناطق روستایی را نیز فراهم کند.در نهایت، آینده انرژی در ایران – به‌ویژه در مناطق روستایی – در گرو آن است که دولت و بخش خصوصی با نگاهی بلندمدت و مبتنی بر فناوری، انرژی پاک را به سرمایه‌ای پایدار برای نسل‌های آینده تبدیل کنند.