زهرا شبانی ـ پژوهشگر دینی

از میان چهره‌های برجسته کربلا، حضرت عباس (ع) با وجود عمر کوتاهش، نمادی از ایثار بی‌چشمداشت، ولایت‌مداری کامل و بندگی خالص است. داستان زندگی‌اش نه تنها یک فصل درخشان از تاریخ، بلکه الگویی جاودان برای همه کسانی است که به دنبال زندگی معنوی و ارزشمند هستند.

هر سال در محرم و صفر، دوباره به واقعه کربلا و قهرمانان آن باز می‌گردیم. یکی از چهره‌های برجسته این رخداد، حضرت عباس (ع) است؛ مردی که در سن ۳۴ سالگی، همه کمالات انسانی را مجسم کرده بود و در صحنه‌های مختلف، به خوبی نشان داد که انسان کامل چه شکلی است.

حضرت عباس (ع)، با لقب‌های معروفی مثل قمر بنی‌هاشم، علمدار، سقّاء و العبد الصالح، جایگاه خاصی در میان یاران امام حسین (ع) داشت. او در طول عمر کوتاهش، ۱۴ سال را در کنار امیرالمؤمنین (ع)، ۹ سال با امام مجتبی (ع) و ۱۱ سال با امام حسین (ع) گذراند. این دوران، فرصتی بود برای یادگیری از بهترین‌ها و تربیت شدن در کلاسی که تنها انبیا و ائمه (ع) معلم آن بودند.

اما یکی از زیباترین جلوه‌های ایثار در زندگی حضرت عباس (ع)، رفتارش در قبال کودکان و زنان خیمه‌گاه امام (ع) است. وقتی تشنگی به شدت گریبان گرفته بود، او بدون تعارف وارد نهر القمه شد تا آبی برای آن‌ها بیاورد. با این که خود تشنه بود، نه تنها از خستگی و رنجش نشان نداد، بلکه هیچ‌گاه حتی یک لحظه فکر نکرد که از آبی که می‌آورد بنوشد. حضرت عباس (ع) نه تنها در سخن، بلکه در عمل هم ثابت کرد که ایثار یعنی مقدم داشتن دیگران بر خود، در این راه به شهادت رسید و نامش را در تاریخ به عنوان الگوی ایثار و وفاداری ثبت کرد.

اما چیزی که ایثار حضرت عباس (ع) را به یک الگوی جهانی تبدیل می‌کند، ولایت‌مداری اوست. ولایت‌مداری فقط به معنی پیروی از امام زمان نیست، بلکه نماد تعهد عمیق به ارزش‌های الهی و انسانی است. حضرت عباس (ع) در تمام عمرش، از زمان امیرالمؤمنین (ع) تا زمان امام حسین (ع)، همواره در رکاب اهل‌بیت (ع) حرکت کرد و تصمیماتش را بر اساس ولایت تنظیم کرد.

همراه با این دو ویژگی، بندگی و عبودیت نیز نقش مهمی در شخصیت حضرت عباس (ع) دارد. در مناجات‌ها و زیاراتی که از ائمه (ع) نقل شده، حضرت ابوالفضل (ع) به عنوان «العبد الصالح» یاد شده است. این عنوان نشانه‌ای از کمال در بندگی و تقوای الهی است. حضرت عباس (ع) نه تنها در نماز و عبادت، بلکه در تصمیمات بزرگ زندگی، نماد بنده‌ای بود که همواره در پناه امر خدا و امامش قرار داشت.

او فاضل، عالم، عابد، زاهد، فقیه و تقی بود. این توصیفات، نه تنها حاکی از کمالات معنوی، بلکه نشانه‌هایی از تربیت بی‌بدیل در کانون اهل‌بیت (ع) است. انسان کامل، کسی است که در همه ابعاد زندگی — از عقل تا روح، از علم تا عمل — کامل باشد و چنین انسانی تنها در سایه رهبری انبیا و ائمه تربیت می‌شود.

امروز، در جوامعی که با چالش‌های اخلاقی و معنوی فراوانی روبه‌رو هستند، حضرت عباس (ع) نه تنها یک شخصیت تاریخی، بلکه یک الگوی زنده برای مقابله با خودخواهی، بی‌وفایی و دوری از ارزش‌هاست. درس‌های ایثار و ولایت‌مداری، درس‌هایی هستند که نه تنها برای شیعیان، بلکه برای هر فردی که به دنبال ارتقای معنوی و اخلاقی است، الهام‌بخش و ضروری‌اند.

در پایان، می‌توان گفت که حضرت عباس (ع) نمونه‌ای از انسانی است که در دنیای مادی امروز، می‌تواند راهنمای ما باشد. درس‌های او، درس‌هایی از وفاداری به حق، ایثار در برابر خودخواهی و ولایت‌مداری در مقابل انزواست. درس‌هایی که هرچه بیشتر به آنها توجه کنیم، زندگی‌مان را معنوی‌تر و انسانی‌تر خواهند کرد.