ناهید نیک‌بین- نویسنده

پرداختن به معضل کم‌آبی وبیان و یادآوریِ خشک‌شدنِ هکتارها دریاچه؛ تالاب و رود، گرچه موضوعی کلیشه‌ای است، اما بسیاربسیار مهم و قابل تأمل.
وقتی از نابودیِ دریاچه و تالاب‌ها سخن می‌گوییم، اشاره به فاجعه‌ای بس عظیم داشته‌ایم که خشک شدنِ
آبِ هکتارها زمین، بخشی ازصورت ظاهریِ آن می‌باشد که این خود به تنهایی تاثرانگیزاست، اما قسمتی که باید به آن خون گریست، نابودی اکوسیستم حیاتی جانورانی است که وجودشان نقش به سزایی در زندگیِ ما دارد. نابودی‌ای که ما انسانها چه آگاهانه و چه از روی ناآگاهی در پیدایش آن نقش داشته‌ایم.
خاموشیِ دریاچه ارومیه؛ هامون؛ جازموریان؛ بختگان؛ حوض سلطان و… بی شک خاموش شدنِ گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری‌است که هرکدامشان غیر از جان بخشی و زیبایی محیط زیست، به نوعی در تأمین نیازهای غذایی؛ کاهش تغییرات آب و هوایی؛ فرسایش زمین؛ گردشگری و اقتصاد نقش ویژه‌ای دارند.
تعدادی از تالابها کاملاَ خشک شده‌اند و تالابهایی هم دربحران شدید کم‌آ‌بی قرار گرفته‌اند. تالاب(مرداب)انزلی پهنه‌ آبی است که پناهگاه حیات‌وحش با مساحت ۲۰۰۰۰ هزار هکتار در استان گیلان می‌باشد. این تالاب نه تنها زیستگاه جانوران وپرندگان بومی‌است، بلکه سالانه پذیرای گونه‌های مختلف پرندگان همسایه می‌باشد. گیاه معروف آن «لاله تالابی» یا «لاله مردابی» زیبایی خیره‌کننده‌ای به مرداب داده که باعث جذب گردشگر به این منطقه شده‌است.
از عواملی که علاوه بر افزایش دما وکاهش بارندگی این پهنۀ زیبا و دل‌انگیز را تهدید می‌کند، آلودگیِ آن بر اثر سهل‌انگاری و بی‌ملاحظگیِ انسانها می‌باشد. ورود فاضلاب خانه‌های مسکونی و تعدادی از کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی و مرغداری‌های اطرافِ تالاب، آب رودخانه‌های بالادست که فاضلاب شهری به آنها وصل شده و زباله‌ها زینت بخششان گشته‌است؛ گسترش سنبل آبی که باز علت آن ورود مواد مغزی از فاضلاب و کودهای کشاورزی و… می‌باشد؛ پسروی و کاهش تراز آب دریا؛ توسعۀ تاسیسات حفاری و صنایع در اطراف دریای خزر؛ سد سازی‌‌هایی که موجب کم آبی رودخانه‌های مسیر دریا و تالاب می‌شوندو…، همه وهمه از عوامل تهدید کنندۀ مرداب می‌باشند. تهدیدی که در نهایت، عواقبش گریبانگیر انسانها می‌شود.
مرداب بخشنده‌است. ماهیگیران و شکارچیان بومی گذران زندگی‌اشان با شکار و صید مجاز گونه‌های پرندگان و آبزیان از جمله ماهی سفید و ماهی‌های خاویاری تأمین می‌شود و طبیعت بی‌منت به آنان روزی می‌بخشد.
با توجه به اینکه بخش مهمی از زندگی مردم بومی به وجود مرداب وابسته‌است و همچنین زیبایی بی‌نظیر آن برای گردشگران و توریستها باید ما انسانهای مصرفگرا کمی به خود بیاییم و هر کدام قدمی در جهت حفظ محیط زیستمان برداریم. دیگر وقتش شده که بابت هر زباله‌ای که در محیط زندگی می‌اندازیم، پاسخگو باشیم. وقتی تصور کنیم که بی مسئولیتی ما موجب می‌شود که سالها بعد دیگر شاهد پرواز پرندگان مهاجر، آوازقوها و غازها، پروازحواصیلها، اردک‌سانان، خوتکاو… نباشیم، شاید وجدانمان بیدار شود و مراقب رفتارمان با محیط زیست باشیم.
در حال حاضر نمی‌توان عمل مناسبی در مقابله با کم شدنِ بارشها انجام داد، اما مردم و مسئولین در کنار هم می‌توانند، جلوی پیشروی خشکی ونابودی زیستگاه‌های حیاتی را بگیرند. راهکارهایی که می‌شود با مشورت کارشناسان آن را به انجام رساند. جلوگیری از آتش‌سوزی‌های عمد و غیرعمد در حاشیۀ مرداب؛ لایروبی درست رودخانه‌های بالادست که در مسیر نهایی خود به مرداب می‌رسند؛ جلوگیری از هرز رفتن آب بارشهای موسمی؛ تأمین حقابۀ تالابها؛احداث بندها و تله‌های رسوبگیر؛ جلوگیری از ورود فاضلاب شهری به رودخانه‌ها؛ جلوگیری از تخلیۀ پسماندها در آبها، حاشیه رودخانه‌ها و تالاب؛ مصرف کمتر سموم کشاورزی؛ پاکسازی مرداب از سنبل‌آبی؛ استفاده از زباله‌سوزها در کل استان و به کارگیری افراد متخصص و پژوهشگردر رابطه با محیط زیست وکمک گرفتن ازسازمانهای مردم نهاد و بخش خصوصی که دغدغه‌اشان محیط زیست می‌باشد و استفاده از توانمندی‌های مردم بومی می‌تواند گامی باشد در جهت زنده نگاه داشتن مرداب و صدها گونۀ گیاهی وجانوری.