طاهره نطقی طاهری ـ مدیر مسئول

سرطان، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بهداشتی قرن بیست و یکم، در ایران نیز جایگاه ویژه‌ای به‌عنوان سومین عامل مرگ و میر پیدا کرده است. این بیماری پس از بیماری‌های قلبی-عروقی و سکته مغزی، هر ساله زندگی صدها هزار ایرانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. داده‌های منتشر شده توسط وزارت بهداشت نشان می‌دهد که سرطان سالانه حدود ۱۷۳ مورد ابتلا در هر صدهزار نفر را به خود اختصاص می‌دهد و با شاخص مرگ سالانه حدود ۸۷ هزار نفر، ایران را در وضعیت نارنجی و خطرناک قرار داده است. این آمارها نه تنها نشان‌دهنده بار سنگین سرطان بر نظام سلامت و خانواده‌ها هستند، بلکه به چالش‌های عمیق‌تری اشاره می‌کنند که شامل سبک زندگی، سلامت روان و عوامل اجتماعی می‌شوند.

بروز سرطان به طور مستقیم و غیرمستقیم به شیوه زندگی افراد وابسته است. عواملی مانند تغذیه نادرست، کاهش مصرف سبزیجات و میوه‌ها به دلیل افزایش قیمت، فعالیت بدنی پایین، و مصرف دخانیات نقش مهمی در افزایش احتمال ابتلا به این بیماری ایفا می‌کنند. علاوه بر این، پروفسور داریوش فرهود، پدر علم ژنتیک ایران، تأکید می‌کند که سلامت روان نیز در بروز سرطان موثر است. مشکلات اقتصادی، اجتماعی، خشونت، حسادت و غم و غصه می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. این موضوع به‌ویژه در جوامعی که با مشکلات اقتصادی و اجتماعی مواجه هستند، برجسته‌تر است.

طبق آمار موجود، شایع‌ترین انواع سرطان در ایران شامل سرطان پستان، پروستات، کولورکتال، پوست (غیر ملانوما) و معده است. در کودکان زیر پنج سال، لوسمی و سرطان مغز و سیستم عصبی بیشترین شیوع را دارند. افزایش سن و روند سالمندی در کشور نیز به عنوان یکی از عوامل اصلی افزایش بروز سرطان شناخته می‌شود. این موضوع نگرانی‌هایی را درباره افزایش ناگهانی موارد جدید سرطان در آینده به دنبال دارد.

وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در سال‌های اخیر اقدامات متعددی را برای پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان سرطان انجام داده است. توسعه برنامه‌های غربالگری برای سرطان‌های شایع مانند پستان، روده بزرگ و دهانه رحم، ارتقای زیرساخت‌های تشخیصی و درمانی، و آموزش عمومی از جمله این اقدامات هستند. “مریم بهشتیان”، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت، تأکید می‌کند که غربالگری و تشخیص زودهنگام نقش اساسی در مدیریت سرطان دارند و می‌توانند به کاهش بار این بیماری کمک کنند. او همچنین مردم را به استفاده از خدمات رایگان غربالگری که در مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت ارائه می‌شود، دعوت می‌کند.

با وجود پیشرفت‌های علمی و فناوری در درمان سرطان، بار مالی و اجتماعی این بیماری همچنان سنگین است. کاهش هزینه‌های درمانی و بهبود پوشش بیمه‌ای خدمات ضروری، از اولویت‌های مسئولان نظام سلامت است. اما برای این کار، نیاز به مطالعات جامع و تصمیمات اثربخش در حوزه پیشگیری، درمان و حمایت از بیماران وجود دارد. همچنین، افزایش آگاهی عمومی و تشویق مردم به سبک زندگی سالم، به‌ویژه در سنین جوانی، می‌تواند نقش مهمی در کاهش بروز سرطان ایفا کند.

سرطان به‌عنوان سومین عامل مرگ در ایران، نه تنها به دلیل بار زیستی و اقتصادی، بلکه به دلیل تأثیرات عمیق آن بر کیفیت زندگی افراد، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بهداشتی کشور است. با این حال، با اجرای برنامه‌های مناسب غربالگری، افزایش آگاهی عمومی و بهبود سیستم‌های پیشگیری و درمان، می‌توان این بیماری را به‌صورت قابل کنترل و قابل درمان مدیریت کرد. این امر نیازمند همکاری بین‌بخشی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و توجه ویژه به عوامل اجتماعی و روانی است.