در سال ۲۰۲۵، صنعت انرژی جهان در حال تجربه دگرگونی‌هایی عمیق است؛ دگرگونی‌هایی که هم‌زمان ناشی از رشد پرشتاب تقاضا، تمرکز بر پایداری و پیشرفت فناوری‌های نوین هستند.
کیوسک‌خبر ـ گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می‌دهد که تقاضای برق جهانی در سال ۲۰۲۴ بیش از ۴.۳ درصد افزایش یافته است، که این رشد عمدتاً ناشی از توسعه سریع مراکز داده، زیرساخت‌های هوش مصنوعی، حمل‌ونقل الکتریکی و نیازهای فزاینده سرمایشی در پی تغییرات اقلیمی است. به‌ویژه، بخش ساختمان‌ها و صنایع فناوری‌محور، بازیگران اصلی این رشد تقاضا بوده‌اند.گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می‌دهد که تقاضای برق جهانی در سال ۲۰۲۴ بیش از ۴.۳ درصد افزایش یافته است، که این رشد عمدتاً ناشی از توسعه سریع مراکز داده، زیرساخت‌های هوش مصنوعی، حمل‌ونقل الکتریکی و نیازهای فزاینده سرمایشی در پی تغییرات اقلیمی است. به‌ویژه، بخش ساختمان‌ها و صنایع فناوری‌محور، بازیگران اصلی این رشد تقاضا بوده‌اند.

هم‌راستا با این افزایش، انرژی‌های تجدیدپذیر سهمی چشمگیر در سبد تولید برق جهان یافته‌اند. در پایان سال ۲۰۲۴، سهم منابع پاک از تولید برق جهانی به ۴۰.۹درصد رسید، و انرژی خورشیدی با رشدی ۲۹ درصدی پیشتاز بوده است. تحلیل‌ها حاکی از آن است که تا پایان سال ۲۰۲۵، تولید برق تجدیدپذیر برای نخستین‌بار از زغال‌سنگ پیشی خواهد گرفت.

با وجود رشد چشمگیر انرژی‌های تجدیدپذیر، فشار فزاینده بر زنجیره تأمین فلزات حیاتی نظیر مس و لیتیوم، به یکی از چالش‌های اصلی در مسیر گذار انرژی تبدیل شده است. پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) از کمبود ۳۰ درصدی عرضه مس تا سال ۲۰۳۵، نگرانی‌هایی جدی درباره پایداری این روند ایجاد کرده است. در واکنش به این چالش‌ها، انرژی هسته‌ای بار دیگر در کانون سیاست‌های کلان قرار گرفته است.

توسعه راکتورهای مدولار کوچک (SMRs) در کشورهای پیشرو، به‌عنوان راه‌حلی ایمن، مقیاس‌پذیر و اقتصادی برای تأمین برق پایه در دوران کربن‌زدایی، با شتاب در حال پیشرفت است. هم‌زمان، اولویت‌گذاری دولت‌ها و سرمایه‌گذاران به‌سوی زیرساخت‌های پایدار و فناورانه موجب شد تا سرمایه‌گذاری جهانی در انرژی‌های پاک در سال ۲۰۲۴ به رکورد تاریخی ۲.۱ تریلیون دلار برسد؛ روندی که از بازتعریف ساختار آینده صنعت انرژی حکایت دارد.

بازار انرژی ایران نیز در شرایطی بحرانی اما سرشار از ظرفیت‌های بالقوه قرار دارد. افزایش ناترازی میان تولید و مصرف، ناکارآمدی ساختار عرضه، و فشار فزاینده بر شبکه‌های گاز و برق، از مهم‌ترین چالش‌های این سال به شمار می‌روند.

بر اساس آمار رسمی، بیش از ۹۰ درصد نیروگاه‌های کشور همچنان مبتنی بر سوخت‌های فسیلی هستند. این در حالی است که در زمستان گذشته، کمبود گاز موجب افت تولید و خاموشی‌های گسترده در بخش خانگی و صنعتی شد. در تابستان، رشد بی‌رویه مصرف برق—به‌ویژه در بخش سرمایشی—فشار مضاعفی بر شبکه واردمی‌کند. و در ادامه بهره‌وری پایین، فرسودگی تجهیزات و عدم تنوع در منابع تأمین انرژی، وضعیت را پیچیده‌تر کرده‌اند.

در کنار این چالش‌ها، فرصت‌هایی نیز در حال شکل‌گیری است. ایران از لحاظ پتانسیل جغرافیایی، یکی از مستعدترین کشورها برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در منطقه محسوب می‌شود. با این حال، سهم انرژی‌های پاک در سبد برق کشور همچنان کمتر از دو درصد باقی مانده است. طبق اعلام وزارت نیرو، ظرفیت فعلی نیروگاه‌های تجدیدپذیر حدود ۱۴۵۰ مگاوات است و هدف‌گذاری برای افزایش آن تا ۴هزار و ۸۰۰ مگاوات تا پایان ۱۴۰۴ صورت گرفته است.

در چشم‌انداز پیچیده و پرتلاطم صنعت انرژی ایران، نقش‌آفرینی مؤثر از سوی مجموعه‌هایی که هم‌زمان در حوزه‌های تولید، توسعه فناوری و ایجاد زیرساخت‌های نوین فعالیت می‌کنند، اهمیتی دوچندان یافته است. گروه مپنا، به‌عنوان یکی از بازیگران باسابقه در عرصه انرژی، حمل‌ونقل و زیرساخت، طی سال‌های اخیر کوشیده است تا مسیر فعالیت خود را با تحولات جهانی صنعت انرژی بازتنظیم کند.

در بخش تولید برق، مپنا با سابقه‌ای طولانی در توسعه و بهره‌برداری از نیروگاه‌های حرارتی، هم‌اکنون گام‌هایی راهبردی در حوزه‌های نوین همچون انرژی‌های تجدیدپذیر، دیجیتال‌سازی فرآیندها و سامانه‌های مدیریت هوشمند انرژی برداشته است. توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی—هرچند در مرحله‌ای ابتدایی—نشان از عزم این گروه برای ایفای نقشی فعال در آینده سبد انرژی کشور دارد. هم‌زمان، مپنا در حوزه‌هایی نظیر ذخیره‌سازی انرژی، بهینه‌سازی مصرف، شبکه‌های هوشمند و تولید پراکنده برق نیز فعالیت‌هایی را آغاز کرده است. هرچند این اقدامات هنوز در آغاز راه‌اند، اما هم‌راستایی آن‌ها با نیازهای سیاست‌گذاری کشور از جمله کاهش ناترازی، افزایش بهره‌وری و کاهش شدت انرژی، بستر مناسبی برای گسترش مداخلات راهبردی در آینده فراهم می‌آورد.

در چارچوب برنامه‌های پایداری گروه، اهداف مشخصی برای مدیریت منابع، کاهش آلاینده‌ها و بهبود شاخص‌های زیست‌محیطی در واحدهای بهره‌بردار و پیمانکاری ترسیم شده است. همچنین توسعه سرمایه انسانی، شفافیت در زنجیره تأمین و ارتقاء سطح تعامل با ذی‌نفعان از دیگر محورهای مورد توجه این گروه بوده‌اند. در شرایطی که صنعت انرژی با الزامات نوظهور و روندهای جهانی نوین روبه‌روست، حرکت به‌سوی پایداری، تنوع‌بخشی و بهره‌وری، مستلزم حضور بازیگرانی متعهد، منعطف و همسو با شرایط بومی و جهانی است. در این میان، سازمان‌هایی که به‌طور مسئولانه و تدریجی مسیر تحول را دنبال می‌کنند، قادر خواهند بود نقشی معنادار در شکل‌دهی به آینده‌ای پایدار ایفا کنند.