مدیرعامل گروه فولاد مبارکه در پنل تخصصی «نقش سیاست‌گذاری و نظام حکمرانی» با هشدار نسبت به فاصله روبه‌افزایش فناوری ایران با جهان، بر ضرورت تغییر رویکرد سیاست‌گذاری، اصلاح نظام ارزی، توجه همزمان به صادرات، نوآوری، اقتصاد چرخشی و مالکیت پتنت‌های صنعتی تأکید کرد و گفت: هنر مدیریت امروز، ترکیب حل مسائل کوتاه‌مدت با برنامه‌ریزی بلندمدت برای بقا در رقابت‌های جهانی است.

به گزارش کیوسک‌خبر به نقل از خبرنگار فولاد، سعید زرندی، مدیرعامل گروه فولاد مبارکه در پنل تخصصی «نقش سیاست‌گذاری و نظام حکمرانی» دومین همایش سالانه و سلسله نشست‌های تخصصی فولاد کشور با رویکرد «تاب‌آوری در زنجیره آهن و فولاد»، اظهار کرد: درست است که شرایط ما بحرانی است، اما باید توجه داشت که صنعت فولاد دنیا نیز در حال حاضر با چالش‌های جدی مواجه است. حتی اگر هیچ اتفاق سیاسی خاصی رخ ندهد، همین حالا هم وضعیت این صنعت در سطح جهانی نگران‌کننده است.

مدیرعامل گروه فولاد مبارکه ادامه داد: در ادبیات توسعه، اصطلاحی به‌نام «سیاست‌گذار» وجود دارد که محور توسعه خود را بر سیاست صنعتی استوار می‌کند. این مدل در برخی کشورها، به‌ویژه در شرق آسیا، مورد استفاده قرار گرفته است. برای نمونه، در مدل توسعه کره جنوبی تصریح شده که تنها راه نجات کشور تمرکز بر تولید است و همه اجزای حکمرانی روی این محور هماهنگ می‌شوند.

زرندی تأکید کرد: در ایران نیز طی سال‌های اخیر بر اهمیت این موضوع بارها اشاره شده اما این رویکرد هنوز به‌طور کامل در دستگاه‌های مسئول پذیرفته نشده است. در سیاست صنعتی انسجام تصمیم‌گیری میان همه اجزای سیاست‌گذاری الزامی است. به‌عنوان مثال، وقتی تولید مبنا قرار می‌گیرد سیاست ارزی یک شکل پیدا می‌کند، سیاست مالیاتی تغییر می‌کند و حتی تصمیمات اقتصادی کلان نیز در راستای آن شکل می‌گیرد. البته کار سیاست‌گذار به‌ویژه در شرایط فعلی بسیار دشوار است؛ از یک سو علاقه‌مند به حمایت از تولید است اما از سوی دیگر باید فشار و نارضایتی‌های اجتماعی را در دوران گذار نیز مدیریت کند.

وی با اشاره به شرایط ارزی کشور توضیح داد: امروز فاصله نرخ ارز دولتی و آزاد به ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان رسیده که این اختلاف پیش‌تر نیز وجود داشت، اما حالا یک‌باره جهش کرده و تضمینی هم نیست که باز هم افزایش نیابد. راهکار ما این است که تمرکز بر کارهایی باشد که ارزش‌آفرینی بیشتری برای کشور دارند؛ هرچند این تصمیم سختی است. به‌عنوان نمونه به‌شدت معتقدم که نباید به نرخ ارز کالاهای اساسی دست زد. شاید در این زمینه با برخی اختلاف‌نظر داشته باشم اما در شرایط تورمی کنونی، تغییر نرخ ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی کالاهای اساسی اقدامی خطرناک است.

مدیرعامل فولاد مبارکه بیان کرد: در مقابل ارز صادرکننده را باید با نگاه متفاوتی دید. به‌شرط آنکه رانت ایجاد نشود، می‌توان نرخ ۶۹ هزار تومانی برای ارز صادراتی در نظر گرفت نه اینکه صادرکننده ارز خود را بگیرد و سپس با نرخ ۱۲۰ هزار تومان واردات انجام دهد. مشکل اساسی اینجاست که وقتی نتوانیم «ظروف مرتبط» اقتصاد را درست مدیریت کنیم، باید تدابیر جایگزین بیاندیشیم.

وی در ادامه سخنان خود افزود: منظور من از مباحث بخش دولتی به‌طور مشخص به موضوع کالای اساسی بازمی‌گردد. در سال جاری، شرایطی مشابه یک دوره رکود تجربه شد؛ در مقاطعی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد محصول ما توسط بازار جذب می‌شد و این بهترین فرصت برای صادرات بود. اما اکنون شرایط تغییر کرده است؛ به‌طوری که اگر صادرات با نرخ رسمی و دولتی انجام شود و هیچ مازاد قیمتی وجود نداشته باشد، محصول دو تا سه هزار تومان ارزان‌تر از قیمت داخلی معامله می‌شود. در حالی که قیمت داخلی دو تا سه هزار تومان افزایش یافته و اکنون به حدود چهار هزار تومان رسیده، نرخ صادراتی به ۲۹ یا ۳۰ هزار تومان کاهش یافته است.

زرندی تصریح کرد: این وضعیت نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری‌ها به‌گونه‌ای شکل گرفته که صادرات برای تولیدکننده عملاً فاقد صرفه اقتصادی شده است. به نظر من، در چنین شرایطی باید هر دلاری که وارد کشور می‌شود، ارزشمند تلقی گردد و این مسئله باید شالوده سیاست توسعه قرار گیرد. حال باید بررسی کنیم که برای تحقق این هدف چه اقداماتی می‌توان انجام داد.

زرندی ادامه داد: نکته مهم دیگری که لازم است در جمع‌بندی‌ها به آن توجه شود، تفاوت میان «ایام رکود» و «ایام التهاب» در بازار است. در دوران التهاب، عرضه یک محصول با تقاضای شدیدی مواجه می‌شود و حتی برای یک محصول، ده مشتری رقابت دارند. اما امروز در شرایط رکود هستیم، رکودی که بخشی از آن ناشی از عدم قطعیت‌های اقتصادی و بی‌اعتمادی به آینده و بخشی دیگر متأثر از شرایط جهانی، تحریم‌ها و حتی جنگ است.

مدیرعامل گروه فولاد مبارکه با اشاره به ضرورت رصد شرایط جهانی گفت: جهان فقط نکات منفی ندارد و باید به جنبه‌های مثبت هم نگاه کرد. برای نمونه، بررسی دیدگاه‌های مدیران شرکت‌هایی مانند «تاتار استیل»، «ورسلو» و دیگر غول‌های فولادی جهان اهمیت زیادی دارد. متأسفانه به دلیل تحریم‌ها، فاصله ما از مراودات بین‌المللی بیشتر شده، که این امر یک ضعف جدی به‌شمار می‌رود. هفته گذشته نیز در دیدار با رئیس و معاونان دانشگاه اصفهان، از آنان خواستم که در برقراری این ارتباطات به ما کمک کنند. همچنین از انجمن درخواست می‌کنم که نقش پل ارتباطی ما با «ورد استیل» را ایفا کند؛ حتی برگزاری جلسه ویدئوکنفرانسی با نمایندگان این نهاد می‌تواند مفید باشد تا از وضعیت و جهت‌گیری‌های جهانی مطلع شویم.

وی تأکید کرد: سیاست‌گذاری در مراحل پایانی کار آن در حال انجام است می‌توانیم با دانشگاه اصفهان وارد همکاری جدی شویم. به این دانشگاه پیشنهاد داده‌ام همانند گذشته که به دانشجویان کمک‌هزینه می‌دادیم، این‌بار یک مدل پروژه‌ای ایجاد شود. در این مدل، هر دانشجو بخشی از یک پازل بزرگ را تکمیل کند تا در نهایت ۲۰ پتنت و دو لایسنس جدید به ثبت برسد.

وی تأکید کرد: پذیرفتنی نیست که فولاد مبارکه با این ظرفیت انسانی و سازمانی و با این حجم فعالیت، نتواند صادرکننده دانش باشد یا لایسنس به کشورهای دیگر ارائه دهد. این تغییر نگاه، اکنون در مجموعه فولاد مبارکه در حال پیگیری جدی است.

زرندی تأکید کرد: رکود باید با سیاست‌گذاری در دوران التهاب تفاوت ماهویت داشته باشد، اما گاهی متولیان این تفاوت را لحاظ نمی‌کنند. در هشت تا نه سال گذشته، التهاب بازار به حدی بود که نرخ ارز به‌یکباره از دو یا سه هزار تومان به چهار هزار، سپس ۱۰ هزار و حتی پانزده هزار تومان جهش می‌کرد و کنترل بازار در آن زمان کار بسیار دشواری بود. اما امروز در فضای رکود، میزان عرضه موجود به‌سادگی با افزایش تقاضا پر نمی‌شود و سیاست‌گذاری باید با درک این شرایط انجام شود.

مدیرعامل فولاد مبارکه با اشاره به لزوم بازنگری در مداخلات دولتی گفت: دولت‌ها، چه بخواهند چه نخواهند، اثرگذار هستند و موضوع قیمت‌گذاری، نمونه بارز این اثرگذاری است. اگر صادرات آزاد بود، ارزش ایجاد می‌کرد و وابستگی به واردات کاهش می‌یافت. اما اکنون به دلیل اینکه صادرات دو تا سه هزار تومان ارزان‌تر از بازار داخلی است و نرخ ارز حاصل از صادرات باید با رقم ۶۹ هزار تومان تحویل داده شود، من برخلاف رویکرد همیشگی خود، ناچارم نسبت به واردات اعتراض کنم و حتی خواستار جلوگیری از واردات برق شوم. این در حالی است که اگر شرایط ارزی آزاد، شفاف و روان بود، اعتقاد راسخی داشتم که باید صادرات انجام شود و حتی در کنار آن واردات نیز صورت گیرد.

وی تصریح کرد: نکته مهمی که امروز باید به آن توجه شود، تعیین سیاست تجاری کشور است؛ سیاستی که باید از سوی وزارت بازرگانی که اکنون وزارت صمت است تدوین شود. وظایفی نظیر سیاست‌گذاری بانکی، تنظیم عرضه ارز و مدیریت منابع مالی برعهده بانک مرکزی و دستگاه‌های خزانه‌دار است، نه تعیین سیاست محصول. این تداخل وظایف، به نظر من و با توجه به حضور آقای لطفی‌زاده در این نشست، می‌تواند اصلاح و به نتیجه مطلوب‌تری منجر شود.

زرندی ادامه داد: در شرایط فعلی، هر یک از مدیران بنگاه‌ها باید تکلیف خود را به‌روشنی مشخص کنند. بخشی از وظایف ما این است که نارضایتی‌ها و مشکلات موجود چه در حوزه قطعی آب، برق و گاز یا سایر موارد به شکل رسمی و روشن بیان شود. این بیان مشکلات، نه‌تنها خوب و ضروری است، بلکه یکی از ماموریت‌های اصلی انجمن‌های صنفی نیز محسوب می‌شود؛ انجمن‌ها باید صدای همه تولیدکنندگان را به سطوح بالای تصمیم‌گیری برسانند.

مدیرعامل گروه فولاد مبارکه افزود: با این حال، نباید در همین مرحله توقف کرد. بنگاه‌ها باید خود را برای شرایط متغیر روزانه آماده کنند و مانند تجربه‌ای که در بازار عراق داشتیم، به‌طور مستمر رصد کنند که «اکنون باید چه کرد». اگرچه درخواست‌ها و مطالبات خود را به نهادهایی مانند گمرک اعلام می‌کنیم، اما در داخل سازمان نیز باید برنامه‌ریزی‌های جدی و عملیاتی داشته باشیم.

وی تاکید کرد: در تمامی کارخانه‌های فولاد مبارکه، هزینه‌های پنهان و ظرفیت‌های درآمدی استفاده‌نشده‌ای وجود دارد که باید شناسایی شود. ساختار سازمانی فولاد مبارکه پیش‌تر عنوان «بهره‌وری» را کمتر مورد توجه قرار می‌داد، اما اکنون این موضوع در دفاتر کاری اضافه شده تا وظیفه پایش مداوم بهره‌وری بخش‌ها را برعهده گرفته و به‌طور مستمر آن را بررسی کند.

زرندی ادامه داد: یکی از محورهای اصلی فعالیت ما در سال جاری، ورود جدی به موضوع «اقتصاد چرخشی» است؛ رویکردی که در جهان به‌طور گسترده دنبال می‌شود و ما نیز تلاش کرده‌ایم از این مسیر به درآمدزایی برسیم. به‌عنوان نمونه، از سرباره‌ها و ضایعات مختلف به‌عنوان منابع درآمد بالقوه استفاده می‌کنیم. هرچند شرایط کنونی دشوار است، اما انجام پروژه‌های بزرگ و مهم در همین دوران می‌تواند اثربخشی بیشتری داشته باشد.

وی افزود: هر مدیر حاضر در این جلسه باید بداند که اولویت‌های اصلی سازمانش چیست. من شخصاً این تمرین را انجام داده‌ام و ده اولویت اصلی گروه را مشخص کرده‌ام. هر یک از معاونت‌ها نیز فهرست ۱۰ اقدام ضروری حوزه خود را تهیه کرده‌اند و موظف‌اند آنها را پیش ببرند. این موضوعات به‌طور هفتگی و ماهانه در جلسات با حضور معاونان بررسی و پیگیری می‌شود. بنابراین، همان‌قدر که به مسائل بیرونی توجه می‌کنیم، باید مراقب عملکرد داخلی خود نیز باشیم.

وی در ادامه به برخی مشاهدات جالب خود اشاره کرد و گفت: بررسی دیدگاه‌های مدیرعامل «نیپون استیل» ژاپن نشان می‌دهد که این شرکت برای جلوگیری از تأثیر منفی جنگ تجاری چین و آمریکا، به موازات فعالیت در بازار چین، روابط خود با بازار آمریکا را نیز تقویت کرده است. آنان حتی بخشی از سرمایه‌گذاری‌های خود را در پروژه‌های آمریکایی انجام داده و برای مدیریت بهتر، در هند نیز شعبه تأسیس کرده‌اند. این رویکردها نشان می‌دهد که ما به دلیل تحریم‌ها کمتر به خود اجازه می‌دهیم در چنین ابعادی طرح و راهکار ارائه دهیم، در حالی که ظرفیت ایجاد و ورود به این حوزه‌ها وجود دارد.

زرندی خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین روندهای سرمایه‌گذاری جهانی، تمرکز بر فناوری‌های «کربن‌زدایی» است. تولید فولاد بدون کربن به یکی از محورهای کلیدی این صنعت بدل شده و ما نیز کار بر روی این حوزه را آغاز کرده‌ایم.

مدیرعامل گروه فولاد مبارکه اضافه کرد: خوشبختانه هفته گذشته، به‌عنوان نخستین شرکت ایرانی موفق شدیم دو گواهی‌نامه بین‌المللی ISO14064 و ISO14067 دریافت کنیم.

وی توضیح داد: ادیتورهای سنگاپوری با حضور در محل، بررسی‌های لازم را انجام دادند و این استانداردها را اعطا کردند. این موفقیت در شرایطی حاصل شد که امکان صادرات محصولات به اروپا تقریباً غیرممکن بود و بسیاری از شرکت‌های داخلی نیز در این حوزه فعال نیستند.

زرندی با اشاره به یکی از ضرورت‌های مهم صنعت گفت: در همین ایام سخت، باید به موضوع «هوشمندسازی تولید» توجه ویژه کنیم. استفاده از هوش مصنوعی و راهکارهای «اسمارت فکتوری» در شرکت‌های بزرگ فولادسازی دنیا به یک اولویت اصلی بدل شده است. این شرکت‌ها از هوش مصنوعی برای کاهش هزینه‌ها، اصلاح فرآیندها و بهینه‌سازی تولید بهره می‌برند. ارتباط‌گیری با دیگر کشورها در این مسیر اهمیت بالایی دارد، هرچند در این حوزه همچنان نگرانی‌هایی وجود دارد. با این حال، دیجیتال‌سازی می‌تواند یکی از ابزارهای اصلی تاب‌آوری در شرایط فعلی باشد.

وی با اشاره به موضوع اقتصاد چرخشی، اضافه کرد: بازیافت، مدیریت پسماند و استفاده اقتصادی از ضایعات صنعتی به‌قدری اهمیت یافته که رقم تولیدی این حوزه از برخی صنایع بزرگ پیشی گرفته است. ما نیز باید هم در شکل‌گیری این جریان سهم داشته باشیم و هم از آن به‌عنوان یک منبع درآمد استفاده کنیم. اما دغدغه اصلی این است که هرچند تأمین آب، برق و گاز نگرانی مهم ما در سال‌های آینده، به‌ویژه ۱۴۰۴ است، ولی فاصله فناوری ما با جهان رو به افزایش است و این موضوع نگران‌کننده‌تر از زیرساخت‌هاست.

زرندی خاطرنشان کرد: اگرچه با بهره‌برداری از نیروگاه‌های در دست ساخت، بخش مهمی از دغدغه تأمین برق تا سال ۱۴۰۵ رفع خواهد شد، اما باید مدیران امروز، چشم‌انداز ۱۰ ساله داشته باشند. با ادامه روند فعلی، ۱۰ سال آینده از رقابت‌های جهانی حذف می‌شویم. این نگاه آینده‌نگر به‌هیچ‌وجه جایگزین وظایف دولت در اصلاح فرآیندهای واردات و صادرات، یا مسئولیت انجمن‌ها و مدیران در تأمین انرژی نیست؛ اما هنر مدیریت در ایران، ترکیب همزمان نگاه بلندمدت و حل چالش‌های کوتاه‌مدت است.

وی افزود: تجربه من نشان داده که تطبیق‌پذیری در محیط‌های پرچالش، به افزایش تاب‌آوری سازمان کمک می‌کند. متأسفانه به دلیل مشغولیت زیاد با مشکلات جاری، از مسائل مهمی چون نوآوری غافل شده‌ایم. البته در فولاد مبارکه با احترام به تلاش مدیران پیشین از جمله آقایان عرفانیان، رجایی، سبحانی، عظیمیان، طیب‌نیا و سمیعی‌نژاد طرحی متفاوت را دنبال کرده‌ایم. این طرح بر دو محور استوار است، یک گروه باید با شرایط موجود مقابله کند و گروه دیگر فرض را بر خروج از شرایط فعلی در دو سال آینده بگذارد و برنامه‌ریزی کند.

زرندی ادامه داد: در اروپا به این نتیجه رسیده‌اند که تولید فولاد را به سمت خاورمیانه و شرق منتقل کنند و ما در اینجا باید به‌جای مصرف‌کننده، به‌عنوان صاحب «ساب‌لایسنس» فعال باشیم. در حال حاضر، تولید فولاد مبارکه به حدود ۱۱ میلیون تن رسیده و هفته گذشته، با تلاش همکاران و پیگیری‌هایی که سال‌ها قبل آغاز شده بود، کارخانه فولاد سفید نیز راه‌اندازی شد. با این حال، داشتن این حجم تولید بدون مالکیت لایسنس و پتنت‌های مرتبط، کافی نیست.

مدیرعامل گروه فولاد مبارکه گفت: مدیران بزرگ فولاد جهان در گزارش‌های خود همواره به تعداد پتنت‌ها و لایسنس‌های جدید اشاره می‌کنند. اما ما درگیر مسائلی مانند صف‌های ثبت سفارش واردات و صادرات، مشکلات بانکی و ارزی شده‌ایم و از فضای نوآورانه فاصله گرفته‌ایم. از همین رو، از همه مدیران به‌عنوان برادر کوچک‌تر می‌خواهم که مراقب باشند تا از این دوره بحرانی دست خالی بیرون نیاییم.

زرندی اظهار کرد: اخیراً فرصتی برای همکاری با وزارت علوم فراهم شده و با وزیر محترم علوم به جمع‌بندی رسیدیم که اگر ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار مالیاتی به ما تخصیص یابد.