کیوسک خبر- فتانه ترکیان: آتش‌سوزی گسترده در جنگل «الیت» واقع در ارتفاعات مرزن‌آباد و چالوس، بار دیگر آسیب‌پذیری جنگل‌های هیرکانی را در برابر عوامل انسانی و اقلیمی آشکار کرده است. این حادثه که به دلیل صعب‌العبور بودن منطقه و پوشش متراکم گیاهی، به سرعت گسترش یافت، بخش‌هایی از یکی از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های کشور را در بر گرفت. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۸۰ درصد آتش در برخی نقاط مهار شده، اما شعله‌ور شدن مجدد آتش در مناطق مختلف بیانگر دشواری مدیریت این بحران است. استفاده از بالگردهای آب‌پاش و حتی هواپیمای ایلوشین نشان‌دهنده ابعاد گسترده حادثه است و منابع محلی از مصدومیت تعدادی از نیروهای محیط‌بان و امدادی خبر می‌دهند.

جنگل‌های الیت بخشی از مجموعه جنگل‌های باستانی هیرکانی هستند؛ جنگل‌هایی با قدمت میلیون‌ها سال که به دلیل تنوع زیستی بی‌نظیر، نقش حیاتی در تنظیم اقلیم محلی، تثبیت خاک، حفظ منابع آب و جذب کربن دارند. این جنگل‌ها در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند و هرگونه آسیب به آن‌ها، خسارتی جبران‌ناپذیر بر سرمایه طبیعی ایران محسوب می‌شود. براساس گزارش‌ها، بخشی از علت آتش‌سوزی ناشی از عوامل انسانی بوده و برخی کارشناسان از نقش بی‌احتیاطی، شکارچیان یا افراد متخلف خبر می‌دهند. در مقابل، گروهی نیز ضعف مدیریت بحران، کمبود امکانات و تأخیر در استفاده از تجهیزات هوایی را از دلایل گسترش آتش می‌دانند.

پیامدهای این آتش‌سوزی تنها محدود به تخریب درختان و پوشش گیاهی نیست. نابودی زیستگاه گونه‌هایی نظیر پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای و پرندگان بومی، کاهش تنوع گیاهی، و تسریع فرآیند فرسایش خاک از مهم‌ترین تبعات زیست‌محیطی این حادثه است. با از بین رفتن پوشش گیاهی، خاک رها شده در معرض بارش‌ها و فرسایش قرار می‌گیرد و این موضوع بر کیفیت منابع آب، پایداری زمین و حتی وقوع سیلاب‌های آینده تأثیرگذار است. از سوی دیگر، سوختن حجم گسترده‌ای از درختان به معنای رها شدن مقادیر زیادی دی‌اکسیدکربن در جو بوده و توان جذب کربن جنگل را برای سال‌های آینده کاهش می‌دهد.

احیای رویش مجدد درختان در چنین جنگل‌هایی فرآیندی زمان‌بر است. در حالی که بخشی از پوشش گیاهی ممکن است طی چند سال بازگردد، اما بازسازی کامل اکوسیستم هیرکانی – شامل درختان کهنسال، ساختار جنگل و تنوع زیستی – ممکن است دهه‌ها به طول بینجامد. این امر نیازمند برنامه‌ریزی اصولی، کنترل ورود دام، پیشگیری از آتش‌سوزی‌های بعدی، و اختصاص بودجه کافی برای احیای علمی جنگل است.

با توجه به نزدیکی تقریبی این جنگل به شمال تهران در مورد تأثیر این آتش‌سوزی بر تهران، کارشناسان بر این باورند که آتش‌سوزی الیت به‌طور مستقیم بر کیفیت هوای تهران اثر محسوسی ندارد؛ اما در بلندمدت، کاهش پوشش جنگلی شمال کشور می‌تواند بر اقلیم منطقه، میزان رطوبت و چرخه آب تأثیر غیرمستقیم داشته باشد.

آتش‌سوزی جنگل الیت یک هشدار جدی است؛ هشداری درباره شکنندگی طبیعت و ضرورت مدیریت علمی، پیشگیرانه و مسئولانه جنگل‌ها.