در حالی که بحران تخصیص ارز برای واردکنندگان همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان اقتصادی است، بانک مرکزی قصد دارد با راه‌اندازی دو بازار جدید معاملاتی شامل «پیش‌فروش ارز» و «بازار معاملات امتیاز صادراتی»، شرایط تامین ارز را تسهیل کند. اما کارشناسان هشدار می‌دهند: بدون نظارت دقیق و برنامه‌ریزی منسجم، این اقدامات تنها می‌توانند بازار را پیچیده‌تر کنند.

به گزارش کیوسک‌خبر، با وجود گذشت چند سال از تلاش‌های بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز، همچنان مشکلات متعددی در زمینه تامین ارز مورد نیاز فعالان اقتصادی وجود دارد. صف طولانی دریافت ارز، شکاف بزرگ بین نرخ‌های مختلف و عدم شفافیت در نحوه تخصیص، از جمله معضلاتی است که بارها موجب نارضایتی تجار و صادرکنندگان شده است. در این شرایط، بانک مرکزی قرار است با رونمایی از دو ابزار جدید، رویکردی نوین در مدیریت ارز ارائه دهد.

ابزار اول، «پیش‌فروش ارز» است که به صادرکنندگان اجازه می‌دهد قبل از دریافت ارز حاصل از صادرات، اقدام به فروش آن کنند و در عوض منابع ریالی دریافت کنند. این سازوکار به عنوان یک روش تأمین مالی قرار است نقشی کلیدی در تسهیل جریان نقدینگی صادرکنندگان داشته باشد. البته بانک مرکزی تأکید کرده است که این بازار فقط برای فعالان اقتصادی و واردکنندگان/صادرکنندگان است و عموم مردم در آن مشارکتی نخواهند داشت.

ابزار دوم، «بازار معاملات امتیاز صادراتی» است که به منظور بهینه‌سازی توزیع ارز بین واردکنندگان و صادرکنندگان طراحی شده است. در این بازار، صادرکنندگان می‌توانند امتیازهای به دست آمده از صادرات خود را به دیگران منتقل کنند و این امتیازها در فرآیند واردات قابل استفاده خواهد بود. هدف اصلی این سازوکار، کاهش تقاضای غیرضروری ارز و تسهیل فرآیند تخصیص است.

اما سؤال اصلی این است که آیا این ابزارهای جدید می‌توانند چالش‌های موجود را حل کنند؟ تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که بازارهای معاملاتی ارز که تاکنون راه‌اندازی شده‌اند، عملکردی مطلوب نداشته‌اند. شکاف بین نرخ‌های ارز، کاهش انگیزه صادرکنندگان و تجمع تقاضای وارداتی، همچنان نقاط ضعف اصلی مدیریت بازار ارز محسوب می‌شود.

برزو حق‌شناس، کارشناس بازار ارز، در این خصوص می‌گوید: بانک مرکزی در سال‌های اخیر در مدیریت ارز موفق نبوده است. شرکت‌هایی که چند ماه در صف دریافت ارز می‌مانند، نمونه‌ای از این ناکارآمدی هستند. همچنین، عدم هماهنگی بین سیاست‌های ارزی و وضعیت بازارهای داخلی باعث شده تا نوسانات قیمت ارز، تورم و رکود اقتصادی را تشدید کند.

وی با برجسته کردن اهمیت مدیریت صحیح بازار ارز، می‌افزاید: هرچند عوامل خارجی مانند تحریم و تنش‌های بین‌المللی موثر هستند، اما رشد دو برابری نرخ ارز طی چند ماه نشان می‌دهد که سیاست‌های داخلی نیز نقش بسزایی در این موضوع داشته‌اند.

مسعود داشمند، عضو اتاق بازرگانی ایران نیز معتقد است: راه‌اندازی بازارهای متعدد ارزی در سال‌های گذشته نتوانسته است مشکلات تامین ارز را حل کند. این بازارها در عمل به رضایتمندی لازم از سوی فعالان اقتصادی منجر نشده است. تنها راهکار پایدار، حرکت به سمت سیاست تک‌نرخی ارز است؛ اما این امر مستلزم برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی بین دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده است.

در این میان، انتظار می‌رود که ابزارهای جدید بانک مرکزی بتوانند حداقل در کوتاه‌مدت، تخصیص ارز را شفاف‌تر کنند و صف تخصیص را کاهش دهند. با این حال، تمامی این اقدامات نیازمند نظارت دقیق، شفافیت کامل و تعامل بهتر با فعالان اقتصادی است. در غیر این صورت، این بازارهای جدید نیز ممکن است به زودی به چالش‌های قبلی خود اضافه کنند و به جای حل مشکل، بازار را پیچیده‌تر کنند.

در نهایت، موفقیت این سیاست‌های جدید در گرو آن است که بانک مرکزی بتواند با هماهنگی بیشتر با وزارت اقتصاد، اتاق بازرگانی و دیگر نهادهای ذی‌ربط، یک رویکرد منسجم و بلندمدت برای مدیریت بازار ارز اتخاذ کند – رویکردی که نه تنها به تامین ارز فعالان اقتصادی کمک کند، بلکه ثبات بازار و قیمت‌ها را نیز به‌خوبی حفظ کند.